فقر و ناداری وقتی فرزند نیازهای خود، مانند لباس و خوراک را در خانه نبیند، به ماحول و اطراف خود می‌نگرد و در جامعه به دنبال آنها می‌گردد و همین سبب می‌شود که دست به جرائم و کارهای بد بزند. ▫️اسلام برای مقابله با فقر، پایه‌های کفالت را وضع نموده و زندگانی شرافتمندانه‌ای را برای […]
فقر و ناداری
وقتی فرزند نیازهای خود، مانند لباس و خوراک را در خانه نبیند، به ماحول و اطراف خود می‌نگرد و در جامعه به دنبال آنها می‌گردد و همین سبب می‌شود که دست به جرائم و کارهای بد بزند.
▫️اسلام برای مقابله با فقر، پایه‌های کفالت را وضع نموده و زندگانی شرافتمندانه‌ای را برای هر انسانی مشخص کرده است. اسلام برای فقرزدایی در جامعه قوانینی را ترسیم نموده است؛ مانند امکان داشتن شغل و کار برای هر شهروند، پرداخت حقوق ماهیانه از بیت المال برای اقشار عاجز و ناتوان، سرپرستی یتیم ها، بیوه‌ها و سالمندان به گونه‌ای که کرامت انسانی آنها حفظ شود و زندگی بهتری داشته باشند.
نزاع و درگیری والدین
یکی از اسباب اساسی انحراف فرزند، نزاع‌های مستمر و پی‌درپی والدین در منزل می‌باشد.
وقتی فرزند در خانه چشمانش را باز کند و با نزاع و درگیری والدین مواجه شود، باعث می‌شود این محیط متشنج را ترک کند. فرزند از خانه فراری می‌شود و بیشتر اوقات را با رفقا و دوستان سپری می‌کند. رفیقان اگر بد باشند، این فرزند به تدریج و مرور زمان، به انحراف و بیراهه کشیده خواهد شد.
▫️به همین خاطر اسلام برای انتخاب همسر نیک، تأکید نموده است؛ این هم زمانی متحقق می‌شود که بین زوج‌ها، مودت، محبت، تفاهم و تعاون باشد. نیز زوج‌ها از هر چیزی که باعث ایجاد مشکلات و درگیری‌های خانوادگی می‌شود، دوری نمایند.
طلاق و فقرِ پس از آن
یکی از عوامل اساسی انحراف فرزند، طلاق است؛ چرا که وقتی چشمانش را باز می‌کند، مادری را که باید با او مهر بورزد و پدری را که از او سرپرستی بکند، در کنارش نمی‌یابد؛ لذا اسباب انحراف او به خوبی فراهم می‌شود.
زن‌های مطلّقهٔ فقیر، برای کار بیرون از خانه می‌روند و فرزند کوچک آنها بدون اینکه سرپرست و کسی را داشته باشد که به او توجه کند، سپردِ فتنه‌های خیابان‌ها و حوادث شبانه‌روزی می‌شود. از چنین فرزندی که مسؤولیت پدر و توجه مادر را نبیند، چه انتظاری می‌توان داشت؟ هیچ انتظاری جز ضایع شدن نیست، مگر اینکه خداوند رحم بفرماید.
▫️اسلام به زوج ها تعلیم داده که حقوق همدیگر را رعایت کنند؛ تا کار به جایی نکشد که نتیجه‌اش اصلاً خوب در نیاید.
بعضی از حقوق همسران نسبت به همدیگر
۱- زن از شوهر فرمان‌برداری کند؛
۲- زن از مال شوهر و از نفس و حیای خود حفاظت کند؛
۳- امتناع نکردن زن از همبستری با شوهر؛
۵- مشوره نمودن شوهر با زن در امور منزل؛
۶- چشم‌پوشی شوهر از بعضی نقایص همسرش، خصوصاً وقتی که همسر خصلت‌های نیک دیگری دارد که نقایص را می پوشاند؛
۷- معاشرت، رفتار خوب و نرم همسران و شوخی با یکدیگر؛
۸- مساعدت و همکاری همسران در کارهای منزل.
▫️این‌ها از مهم‌ترین حقوقی هستند که اسلام بر زوج‌ها لازم نموده است؛ وقتی که رعایت شوند، وصل جایگزین فرقت و جدایی می‌شود و محبت جای ناپسندی و کراهیت را می‌گیرد.
▫️زمانی که ادامهٔ زندگی به خاطر اخلاق بد زن غیر ممکن باشد، شوهر قبل از وقوع طلاق باید تمام احتیاط‌ها را مد نظر بگیرد؛ از جمله:
۱- نصیحت و ارشاد؛
۲- جدا شدن از بستر خواب؛
۳- تنبیه بدون ایجاد اثر؛ زمانی که بداند این کار نتیجه می‌دهد. البته مشروط بر اینکه در محلی او را نزند که باعث اذیت شدن او بشود؛ مانند زدن بر سر، چهره، سینه و شکم.
۴- اگر این‌ها نتیجه نداد، چنین فیصله شود که عاقلان دو خانواده بنشینند و برای آنها راه حلی پیدا کنند.
فراغت و بیکاری کودکان و نوجوانان
▫️یکی از عوامل و اسباب انحراف فرزندان، فراغت، بیکاری و استفاده نکردن از اوقات است. مشخص و معلوم است که کودکان، از همان نمو و رشد خودشان، علاقه به بازی و تماشای مناظر و طبیعت دارند و دایم در حال بازی و تحرک، با هم سن و سالان خود هستند؛ لذا باید والدین و مربیان اوقات فراغت کودکان را به گونه‌ای پر کنند که سلامتی جسم و نیرو و قوت و نشاط آنان نیز فراهم شود. اگر کودکان، محلی برای بازی، نشاط، تمرین و تعلیم نداشته باشند، با دوستان ناباب همراه شده و به انحراف کشیده خواهند شد.
▫️همچنین وضو و پنج وقت رفتن به مسجد و نماز، نیز تمرین و ورزشی برای کودکان خواهد شد و باعث سلامتی آنها می‌شود.
همراهی با رفقای بد
یکی از عوامل و اسباب بزرگ انحراف کودکان، رفقای بد و همراهی با آن‌هاست؛ خصوصاً زمانی که فرزند باهوش نباشد.
اسلام به والدین تعلیم داده است تا مراقب فرزندان خود باشند؛ خصوصاً در سنینی که فرزند تازه به بلوغ رسیده است. والدین باید بدانند که فرزندشان با چه کسی همراهی و رفاقت می‌کند؛ چه وقت و به کجا می‌رود و چه وقت می‌آید؟
رفتار اشتباه و بد والدین
به اتفاق تمام مربیان، زمانی که فرزند از جانب والدین و مربی خودش با برخوردهای تند، کتک، توبیخ، تحقیر و تمسخر روبرو شود؛ باعث سوء رفتار فرزند می‌شود. گاهی چنین فرزندی دست به انتحار و خودکشی می‌زند و یا با والدین به جنگ و درگیری می‌پردازد و در نهایت، خانه را ترک می‌کند و می‌رود.
▫️ اسلام با تعالیم عالی خود هر فرد و مسؤول را، خصوصاً پدران و مادران را امر نموده تا با اخلاق نیک متحلیٰ و آراسته باشند. دارای نرم‌خویی و فرزند را با جرأت و استقلال شخصیت، تربیت نمایند؛ تا آنها بدانند و احساس کنند که دارای احترام و کرامت هستند.
مشاهدهٔ فیلم‌های غیراخلاقی و جرایم
از عوامل بزرگ انحراف فرزند – که او را به بدبختی و ارتکاب جرم می‌کشاند -، مشاهدهٔ فیلم‌های سینمایی، تلویزیونی، و مجلات و داستان‌های غیراخلاقی هستند که باعث تحریک و جرأت ارتکاب جرم می‌شوند.
بدیهی هست، چنین کودکی که به فهم رسیده، در ذهنش تصاویری وارد می‌شود و او حتماً برای عملی کردن و تقلید از آن تصاویر، قصد و اراده خواهد نمود.
اسلام برنامه و روش تربیت را جلوی پدران و مربیان گذاشته است:
۱- پرهیز کامل و حفاظت کردن نفس خود و فرزندان، از تمام آنچه که باعث خشم الله متعال می‌شود؛
۲- احساس مسؤولیت در رابطه با تربیت فرزندان که امانتی مهم هستند؛
۳- دور کردن ضررها و خساراتی که باعث انحراف عقیدتی و اخلاقی فرزند می‌شوند.
انتشار بیکاری در جامعه
از عوامل اساسی انحراف فرزندان، انتشار بیکاری در میان افراد امت و طبقه‌های مختلف جامعه است. شخصی که زن و فرزند دارد، اما کار و شغلی برایش میسر نشده و نمی تواند منبع درآمدی داشته تا با آن سد رمق کند و خود و خانواده‌اش را از گرسنگی نجات بدهد و حاجات و نیازهای ضروری‌اش را برآورده کند، چنین خانواده‌ای به سوی ضایع شدن گام برمی‌دارد. فرزندان این خانواده به سوی جرائم و انحراف کشیده می‌شوند. چه بسا اتفاق می‌افتد که پدر با فرزندان خود دنبال به دست آوردن مال، از راه حرام بشود؛ او دنبال سرقت، غصب و رشوه می‌رود.
راهکارهای اسلام برای علاج مشکل بیکاری
الف) علاج بیکاری اضطراری:
۱- دولت اشتغال‌زایی را برای خود لازم بگیرد و شغل ایجاد کند؛
۲- جامعه همکاری خود را با چنین فردی لازم بگیرد، تا شغلی ایجاد شود.
ب) علاج بیکاریِ ناشی از سستی و تنبلی
زمانی که بیکاری به خاطر تنبلی باشد، دولت با جدیت و قوت، شخص را مجبور به کار کند؛ اما زمانی که بیکاری به خاطر عجز و بیماری و پیری بود، دولت حقوق آنها را رعایت کند و اسباب زندگی راحتی را برای آنان فراهم آورد؛ فرقی نمی‌کند که آنها مسلمان باشند یا غیر مسلمان.
کناره‌گیری والدین از امر تربیت
یکی از اسباب و عوامل اساسی انحراف فرزند، کناره‌گیری والدین از امر تربیت است. مادر هم مانند پدر مسؤولیت بزرگی را بر دوش دارد، بلکه مسؤولیت مادر از این حیث که همیشه با فرزند همراه است، مهم‌تر است.
▫️مادر اگر از مسئولیت خود، که همان تربیت فرزند می باشد، کوتاهی کند و تنها به آشنایان و دوستان و استقبال از مهمانان و وداع با مهمانان، مشغول شود و پدر در امر تربیت اهمال کاری و سستی کند و اوقات فراغت را با دوستان بگذراند؛ هیچ شکی نیست که فرزندان مانند یتیم ها رشد می کنند و بزرگ می شوند و آینده باعث فساد دیگران خواند شد.
مصیبت یتیمی
یکی از عوامل اساسی انحراف فرزندان، مصیبت یتیمی است؛ فرزند یتیم دست و قلب مهربانی نمی‌یابد که با او لطف و نرمی کند و سرپرستی ندارد تا او را سیر کند، بدون شک امکان دارد که به انحراف کشیده شود. به همین خاطر اسلام به یتیم‌پروری توصیه نموده و دستور داده است تا با آنها به نیکی رفتار شود؛ تا به سمت خیر و خوبی رشد کنند و تربیت شوند.
بر خویشاوندان درجهٔ یک و اقوام لازم است تا یتیم‌ها را زمانی که فقیر بودند، سرپرستی کنند و همچنین وظیفهٔ دولت‌هاست که هم بر یتیمان انفاق کنند و هم آنان را تربیت نمایند.
این‌ها مواردی اساسی از اسباب انحراف فرزندان بودند. اگر مربیان از آنها بی‌اطلاع باشند، و راه علاج را – که اسلام به آن راهنمایی نموده است – ندانند، فرزندان به فساد و جرائم روی می‌آورند و باعث خرابی کیان جامعهٔ اسلامی و امنیت بشری می‌شوند.
منبع: تربیة الاولاد في الاسلام، عبدالله ناصح علوان(۱/ ۱٤۸- ۱۲۱) با تصرف و تلخیص
نویسنده: عبدالباسط گمشادزهی