یکی از منت‌ها و نعمت‌های خداوند این است که محبت و عشق حدیث نبوی و علوم حدیث به ویژه علم رجال‌شناسی را در قلب عموم مسلمانان جای داده تا در روشنایی حدیث رسول اکرم صلی الله علیه وسلم بتوانند راه حق و مستقیم را از میان راه‌های باطل و کج تشخیص دهند. آری! تاریخ اسلام […]
یکی از منت‌ها و نعمت‌های خداوند این است که محبت و عشق حدیث نبوی و علوم حدیث به ویژه علم رجال‌شناسی را در قلب عموم مسلمانان جای داده تا در روشنایی حدیث رسول اکرم صلی الله علیه وسلم بتوانند راه حق و مستقیم را از میان راه‌های باطل و کج تشخیص دهند.
آری! تاریخ اسلام از نام امامان و حافظان دین روشن و درخشان است که برای حفظ و جمع‌آوری احادیث نبوی صلی الله علیه وسلم همیشه در تکاپو بودند که ازجمله آن ابرمردان می‌توان حافظ ابوعبدالله محمد بن یزید قزوینی که صاحب یکی از صحاح سته اهل سنت در حدیث می‌باشد نام برد.
ابوعبدالله محمد بن یزید در سال ٢٠٩ هـ ق چیزی حدود ٧٠٠ سال قبل از حکومت صفویان در شهر قزوین چشم به جهان گشود. قزوین یکی از شهرهای مهم و تاریخی ایران است که در زمان خلافت خلیفه سوم حضرت عثمان رضی الله عنه فتح شد.
تسمیه ایشان به ابن ماجه
در « الوافی لالوفیات» آمده است که « ماجد» لقب پدر محمد بن یزید قزوینی است اما « زبیدی» در کتاب خود بنام « تاریخ العروسی» ذکر کرده که « ماجد» اسم مادر محمد بن یزید قزوینی بوده است.
امام ابن ماجه از بزرگان و مشاهیر علوم حدیث و تفسیر و تاریخ می‌باشد. اهل زهد و ورع و حفظ و اتقان، خوش بیان و شیرین‌زبان، روشن و پاک‌روان بود.
از سنین کودکی شیفته علم و دانش بوده لذا بعد از فراگیری علم حدیث از مشایخ شهر خود، به شهرهای دمشق، مصر، عراق، بصره، کوفه، بغداد، مکه و شام و غیره سفر نمود.
و در شهر دمشق از محضر مشایخ و حفاظ حدیث همچون ابوبکر بن ابی شیبه احمد بن عبد، و اسماعیل بن ابی موسی فزاری کسب فیض نمود و در شهر مصر از ابا طاهر بن سرح، محمد بن زویح و یونس بن عبدالاعلی کسب فیض نمود و در شهر دمشق از هشام بن عمار، عباس بن ولید و محمد بن خالد کسب فیض نمود و علاوه از این بزرگواران از اساتید دیگر هم‌کسب فیض کردند که ذکر آن‌ها در این مقاله مختصر نیم گنجد.
مسلک فقهی امام بن ماجه
اقوال علماء و دانشمندان مسلمان درباره مسلک فقهی امام ابن ماجه متفاوت است و به‌طور قطعی نمی‌توان مسلک ایشان را معین نمود لذا به ذکر چند تن از دانشمندان برجسته جهان اسلام اکتفا می‌شود،
۱ـ علامه انور شاه کشمیری رحمه الله می‌فرماید: به‌احتمال زیاد شافعی مذهب بود.
۲ـ علامه شاه ولی‌الله محدث دهلوی رحمه الله می‌فرماید: رجحان ابن ماجه به‌طرف مسلک امام احمد بن حنبل بوده است.
۳ـ نزد بعضی از بزرگان ایشان مجتهد بوده است.
شاگردان امام ابن ماجه
امام ابن ماجه دارای شاگردان زیادی بوده است که از مشهورترین آن‌ها می‌توان؛ سلیمان بن یزید قزوینی، ابو طیب بن روح بغدادی و علی بن ابراهیم قطان را نام برد.
آثار علمی امام ابن ماجه
۱ـ تاریخ قزوینی
۲ـ تاریخ ابن ماجه ( از عصر صحابه تا عصر خودش)
۳ـ تفسیر قرآن ( معروف به تفسیر ماجه است)
و بزرگ‌ترین و مهم‌ترین آثار این بزرگوار کتاب سنن است که به ترتیب ابواب فقهی نوشته‌شده و در میان صحاح سته اهل سنت به‌عنوان آخرین کتاب ازنظر اعتبار شناخته می‌شود و این کتاب در عقاید، فقه، اخلاق، تاریخ اسلام و سیره از مهم‌ترین منابع حدیثی به شمار می‌رود. که شامل ۴ هزار حدیث است و از ذخایر علمی حدیث به شمار می‌رود.
شروحات کتاب سنن ابن ماجه
۱ـ مصباح الزجاجه از علامه سیوطی
۲ـ مفتاح الحاجه حاشیه شیخ محمد علوی
۳ـ انجاح الحاجه بشرح سنن ابن ماجه اثر شیخ عبدالغنی مجدد دهلوی حنفی
دیدگاه‌های علما در رابطه با امام ابن ماجه
۱ـ علامه ذهبی رحمه الله می‌نویسد: محمد بن یزید الحافظ الکبیر، الحجه، المفسر.
۲ـ ابن خلکان در کتاب وافیات خودش می‌گوید که ابن ماجه امام در حدیث، عارف به علوم و جمیع آنچه متعلق به آن می‌شود هست
۳ـ علامه جمال‌الدین الاتابکی می‌فرماید: که امام ابن ماجه حافظ، الحجه، ناقد و صاحب فنون کثیر می‌بود.
از ثنای علما چنین برمی‌آید که امام ابن ماجه علاوه بر شهرت در علم حدیث دارای جایگاه فقهی هم بوده‌اند به‌طوری که بعضی‌ها ایشان را در طبقه مجتهدین مطلق قرار داده‌اند.
وفات امام ابن ماجه
امام بعد از مدت‌ها کوشش و تلاش در راه اسلام و جمع‌آوری احادیث نبوی در سن ٦٣ سالگی روز دوشنبه ٢٢ ماه رمضان سال ٢٧٣ هـ دار فانی را وداع گفت و به سرای باقی شتافت.
نویسنده: سلیمان بندهی