نویسنده: عبدالعلی شفیعی سرزمین هند همواره شاهد شخصیت‌های تاریخ‌سازی در عرصه‌ی علم، ادب و عرفان بوده است. یکی از این چهره‌های برتر علمی معاصر، محمد رابع حسنی ندوی است. نامبرده، دانشمند، أدیب، متفکر و یکی از نویسندگان هند در عصر حاضر است. ایشان در سال ۱۹۲۹، در تکیه کلان از توابع شهرستان رای‌بریلی از ایالت […]

نویسنده: عبدالعلی شفیعی

سرزمین هند همواره شاهد شخصیت‌های تاریخ‌سازی در عرصه‌ی علم، ادب و عرفان بوده است. یکی از این چهره‌های برتر علمی معاصر، محمد رابع حسنی ندوی است. نامبرده، دانشمند، أدیب، متفکر و یکی از نویسندگان هند در عصر حاضر است. ایشان در سال ۱۹۲۹، در تکیه کلان از توابع شهرستان رای‌بریلی از ایالت أتراپرادش واقع در شمال هند پا به عرصه‌ی وجود گذاشت.
خانواده‌ی وی از لحاظ علم و نسب در رتبه‌ی بالایی قرار داشته و از سادات حسنی می‌باشند. پدربزرگ مادری‌اش، مؤرخ بزرگ هند مولانا عبدالحی حسنی است و علامه سید ابوالحسن علی ندوی دایی ایشان می‌باشد ‌که بر تعلیم و تربیت وی اشراف کامل داشته بود.

 تحصیلات:
درس‌های ابتدایی را مانند دیگر مسلمانان هند از خانه آغاز کرد و بعد از تعلیم قرآن، به یادگیری زبان‌های اردو، انگلیسی و فارسی پرداخت. زبان عربی را نزد دکتر عبدالعلی حسنی – برادر بزرگ ابوالحسن ندوی – که یکی از علمای بلندپایه بود، فرا گرفت.
تحصیلات علوم دینی را در برخی از مدارس اسلامی پی گرفت و جهت تحصیلات عالی وارد دارالعلوم ندوة العلماء لکهنو شد و از آنجا دانش آموخته و بدان‌جا هم منسوب گردید.
دایی‌اش، مولانا سید ابوالحسن ندوی در سال ۱۳۷۱ ایشان را برای استفاده از علمای برجسته و بهره بردن از کتابخانه‌های حجاز، بدان‌جا فرستاد.
پس از بازگشت از حجاز، به عنوان استاد ادبیات عربی در دارالعلوم و سپس ریاست دانشکده زبان عربی و موسسه عالی اندیشه اسلامی و دعوت منصوب شد. وی در حال حاضر مدیریت دارالعلوم ندوة العلماء را بر عهده دارد و فعالیت‌های بزرگ و گسترده‌ای برای خدمت اسلام، زبان و ادبیات عربی انجام می دهد.

نویسندگی:
استاد رابع حسنی ندوی، در ۱۵ سالگی نوشتن به عربی را شروع نمود و در مدت کوتاهی هم‌چون یک نویسنده‌ی توانا و ادیبی برجسته ظاهر شد و به روش خاصی مابین ظرافت و گستردگی رسید و بهترین نوشته‌هایش در ادبیات و تاریخ و اندیشه اسلامی، مطالبی است که در مجله عربی البعث الاسلامی – وابسته به دارالعلوم ندوة العلماء – منتشر شده است.
خود ایشان هم دو هفته نامه‌ای عربی به نام ”الرائد“ منتشر نمود که از همان شماره‌ی نخست، مقبولیت گسترده‌ای در محافل علمی و دینی در هند و جهان عرب یافت که تا کنون با سرپرستی و مدیریت ایشان از مؤسسه روزنامه نگاری و انتشارات ندوة العلماء لکنؤ چاپ می‌شود.
علامه محمد رابع ندوی کتاب ”بین التصوف والحیاة“ استاد عبدالباری ندوی را از اردو به عربی ترجمه کرد در حالی که اصطلاحات عرفانی مندرج در آن فرایند ترجمه را بسیار دشوار کرده بود، اما وی در ترجمه، موفقیت قابل توجهی داشت و حتىٰ کسانی که از فن ترجمه آگاه بودند، به قبولی آن اقرار کردند و آن محبوبیت خاصی را در جهان عرب از آنِ خود کرد.
در سال ۱۹۹۱م. حکومت هند جایزه‌ی بین المللی ”بدمابهوشن“ را به خاطر قدردانی از خدمات ارزنده‌اش به ادبیات عربی، تقدیم وی نمود.

جایگاه ایشان در تدریس:
در سال ۱۳۶۷ در دارالعلوم ندوة العلما به عنوان مدرس گماشته شد و حدود ۴۰ سال در آن‌جا به تدریس پرداخت و بسیاری از علما و مشاهیر هند از ایشان دانش‌اندوزی کردند. در سال ۱۴۱۳ مسؤولیت بخش آموزشی دارالعلوم را به عهده گرفتن و پس از وفات علامه ابوالحسن ندوی در سال ۱۴۲۰، ریاست آن مرکز علمی را عهده دار شد.

سفرهای ایشان:
مولانا محمّد رابع ندوی سفرهایی علمی و دعوتگری به ایالات متحده، ژاپن، مراکش، مالزی، مصر، تونس، الجزایر، ازبکستان، ترکیه، آفریقای جنوبی و چندین سفر عربی، آفریقایی و اروپایی داشته است.

تصانیف:
استاد محمد رابع ندوی چندین کتاب در زمینه‌های ادبیات، نقد، تاریخ و فرهنگ اسلامی به زبان‌های عربی و اردو نوشت که به برخی از مشهورترین‌ها اشاره می‌شود:

۱ـ الأدب العربی بین عرض ونقد،

۲ـ منثورات من أدب العرب،

۳ـ تاریخ الجزیرة العربیة،

۴ـ الأدب الإسلامی وصلته بالحیاة،

۵ـ الأدب العربی وصلته بالحیاة (مع نماذج لصدر الإسلام)،

۶ـ أضواء على الأدب الإسلامی،

۷ـ أضواء على الفقه الإسلامی ومکانة الاجتهاد منه،

۸ـ رسالة المناسبات الإسلامیة،

۹ـ رسائل الأعلام بین الشیخ الندوی ودعاة الإسلام،

۱۰ـ العالم الإسلامی الیوم – قضایا وحلول‌ ـ،

۱۱ـ فی ظلال السیرة علىٰ صاحبها الصلاة والسلام،

۱۲ـ فی وطن الإمام البخاری،

۱۳ـ قیمة الأمة الإسلامیة، منجزاتها وواقعها المعاصر،

۱۴ـ مقالات فی التربیة والمجتمع،

۱۵ـ ندوة العلماء فکرتها ومنهاجها،

۱۶ـ سراجاً منیراً (سیرة خاتم النبیین)،

۱۷ـ الهدایة القرآنیة (سفینة النجاة للإنسانیة)،

۱۸ـ أفضل انسان،

۱۹ـ أصحاب رسول الله،

۲۰ـ تحفه رمضان،

۲۱ـ حالات حاضره اور مسلمان،

۲۲ـ حج و مقامات حج،

۲۳ـ دین و ادب،

۲۴ـ رحمة للعالمین (خصوصیات و شمائل اور خصائل نبوی)،

۲۵ـ رهبر انسانیت،

۲۶ـ سمرقند و بخارا کی بازیافت،

۲۷ـ سیرت محمدی انسانیت کی لئی اعلىٰ نمونه،

۲۸ـ فقه اسلامی اور عصر جدید،

۲۹ـ قرآن مجید انسانی زندگی کا رهبر کامل،

۳۰ـ معلم الإنشاء (سوم).

عضویت در دانشگاه‌ها و مؤسسات جهانی:
۱ـ در سال ۲۰۰۰م. بعد از وفات علامه ندوی، به عنوان دبیر کل ندوة العلماء و مدیر دانشگاه دارالعلوم برگزیده شدند؛

۲ـ از مؤسسین ”رابطة الأدب الإسلامیة“ و نیز نائب رئیس آن و رئیس بخش شرقی جهان اسلام (هند و مناطق مجاور) است؛

۳ـ دبیر آکادمی پژوهش‌های علمی اسلامی (المجمع الإسلامی العلمی) لکنؤ؛

۴ـ عضو مرکز مطالعات اسلامی دانشگاه آکسفورد؛

۵ـ مشاور آموزشی در بسیاری از دانشگاه‌های اسلامی در هند و خارج از آن؛

۶ـ رئیس مجلس أحوال شخصیه هند، برای مسلمانان هند؛

۷ـ عضو ”رابطة العالم الإسلامی“.