از دست دادن علما و اندیشمندان ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر است که سنگینی و تلخی آن تا مدت‌ها قابل لمس و دل‌ها از غم دست دادنشان جریحه‌دار و حزین است. با از دست رفتن آنان، خرمنی از اندوخته‌های آنان که حاصل سال‌ها زحمت و تجربه است، از بین می‌رود که چه بسا بسیاری از آن دانش‌ها و […]
از دست دادن علما و اندیشمندان ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر است که سنگینی و تلخی آن تا مدت‌ها قابل لمس و دل‌ها از غم دست دادنشان جریحه‌دار و حزین است. با از دست رفتن آنان، خرمنی از اندوخته‌های آنان که حاصل سال‌ها زحمت و تجربه است، از بین می‌رود که چه بسا بسیاری از آن دانش‌ها و تجربه‌ها بعدا حاصل نشود و جای خالی آنان تا سالیان دراز پر نگردد.
اما مرگ حق است و چاره‌ای جز آن نیست، حتى محبوب‌ترین فرد بشر، پیامبر اسلام صلى الله علیه وسلم نیز آن را چشیده است: «وَمَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِکُمْ وَمَن یَنقَلِبْ عَلَىَ عَقِبَیْهِ فَلَن یَضُرَّ اللّهَ شَیْئًا وَسَیَجْزِی اللّهُ الشَّاکِرِینَ» [آل عمران:۱۴۴].
البته مرگ آنان برای ما سخت و دل‌گیر است و برای خودشان رهایی از بند اسارت و زندان و پر کشیدن برای دیدار محبوب ابدی است. ما راضی به قضای الهی، طبق رهنمود قرآنی به صبر چنگ می‌زنیم: «وَبَشِّرِ الصَّابِرِینَ*الَّذِینَ إِذَا أَصَابَتْهُم مُّصِیبَةٌ قَالُواْ إِنَّا لِلّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعونَ*أُولَئِکَ عَلَیْهِمْ صَلَوَاتٌ مِّن رَّبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ». [البقرة:۱۵۵-۱۵۷]
رفتن علما، زمینه‌‌ساز برچیده شدن دانش است؛ حضرت عبدالله بن عمرو بن عاص رضی الله عنهما روایت نموده است که از رسول خدا صلى الله علیه وسلم شنیدم که می‌فرمود: خداوند علم را با برچیدن آن از میان مردم نمی‌گیرد، بلکه با گرفتن (و مرگ) علما، علم را می‌گیرد و برمی‌چیند تا آن‌گاه که عالمی را باقی نمی‌گذارد و مردم، رؤسای جاهلی برمی‌گیرند که از ایشان سؤال می‌شود و آنان بدون آگاهی فتوا می‌دهند، خود گمراهند و دیگران را نیز گمراه می‌کنند. [روایت بخاری (حدیث ۱۰۰)]
رفتن و مرگ علما زنگ هشداری برای ماست تا توجه بیش‌تری به علم و علما داشته باشیم و قدر علمایی که در قید حیات هستند، را بیشتر بدانیم و از خوان اندوخته‌های آنان به حد وسع خود بهره برگیریم.
در این مقاله، سعی بر آن است که از علما و شخصیت‌های برجسته‌ای که جامعه اهل‌سنت ایران در خلال سال ۱۳۹۲ از دست داد، یادی شود تا هم مردم با شخصیت‌های آنان آشنا شوند و هم تشکر و سپاسی باشد برای خدمت مخلصانه آن‌ها به دین اسلام و مسلمانان.
از خداوند متعال خواستاریم که آنان را با رحمت گسترده‌اش در برگیرد و در بهشت پهناور خود جای دهد و به جامعه‌ی اهل‌سنت ایران و خانواده‌های آنان نعم البدل عنایت فرماید.
*********
* مولوی محمدقاسم واحدی‌نژاد
مولوی محمدقاسم واحدی‌نژاد از اساتید جوان مدرسهی دینی مفتاح‌العلوم منطقه‌ی سردشت سرباز، روز شنبه ۳ فروردین ۱۳۹۲ دار فانی را وداع گفت.
مولوی واحدی‌نژاد دانش‌آموخته‌ی دو مرکز علمی بزرگ کشور پاکستان، دارالعلوم و جامعه‌ی فاروقیه‌ی کراچی بود و سابقه‌ی شرکت در جهاد افغانستان علیه نیروهای متجاوز شوروی سابق را در کارنامه داشت.
* دکتر سوران کردستانی
دکتر سوران کردستانی (بهمن فریور) از محققان، نویسندگان، مورخان و شاعران فعال معاصر کرد ایران، روز پنج‌شنبه ۲۹ فروردین ۱۳۹۲ در تبریز درگذشت.
او از خاندان سادات و مشایخ مردوخی اورامان کردستان ایران و نواده‌ی دختری آیت‌الله شیخ محمد مردوخ کردستانی است.
دکتر سوران کردستانی به موازات تحصیل در رشته‌ی پزشکی در دانشگاه تهران، تحقیقات فرهنگی خویش را در زمینه‌های (تاریخ، شناخت ادیان، زبان‌شناسی، و جامعه‌شناسی و فرهنگ اقوام و ملل خاورمیانه) آغاز نمود و پس از ۴۰ سال (از ۱۳۵۲ تا ۱۳۹۲ خورشیدی) تحقیق در زمینه‌های یادشده، متجاوز از یک‌صد اثر علمی/ فرهنگی تالیف، چاپ و منتشر نموده و قریب به ۱۰۰۰ مقاله‌ی تحقیقی به رشته‌ی تحریر درآورده است که توسط وب‌گاه رکوردهای جهانی الخیرات به عنوان پرکارترین و فعال‌ترین محقق زبان و ادبیات و تاریخ کرد، نخستین نمایشگاه‌های کردستان شناسی برای اولین بار در تاریخ کرد، برپایی نخستین کلاس‌های آموزش زبان کردی در ایران در سال‌های بعد از انقلاب در کردستان ایران، شناخته شده است.
وی با زبان‌های انگلیسی، عربی، ترکی آذربایجانی، فارسی، زبان‌های باستانی ایران (اوستایی و پهلوی) و دیگر زبان‌های زنده ایرانی (تاتی، تالشی، گیلکی و طبری) آشنایی داشت و با زبان مادری‌اش کردی (با تمام لهجه‌ها و زیرلهجه‌ها) مأنوس بود. او در زمینه شناخت گیاهان شفابخش ایران و طب سنتی کردستان نیز مطالعات و تحقیقات مستمری داشته است.
از وی علاوه بر انجام ده‌ها تحقیق علمی، نگارش مقالات و شرکت در جشنواره‌های ملی و بین‌المللی، کتاب‌هایی به دو زبان کردی و فارسی چاپ و منتشر شده که برخی عبارت‌اند از:
ریزمان: پیرامون دستور زبان کردی، تهران: انتشارات عطایی، ۱۳۵۹.
کردی بیاموزیم (به کردی: کوردی فیر بین)، بانه، انتشارات ناجی، ۱۳۶۵.
رساله‌ی عشق: شرح ادبی ـ عرفانی دیوان شعری سید عبدالرحیم مولوی کرد به زبان کردی، ارومیه، انتشارات صلاح‌الدین ایوبی، ۱۳۷۰.
خوا یارت بو: شرح منظومه‌ای در عقاید اسلامی به زبان کردی، اثر مرحوم ملاعبدالله دشی مفتی کردستان (پدربزرگ کاک احمد مفتی‌زاده)، سنندج، ۱۳۷۴.
ڕۆڵه بزانی: شرح منظومه‌ای در عقاید اسلامی به زبان کردی، اثر مرحوم ملاخضر رواری (رودباری)، سنندج، ۱۳۷۴.
کردی هنر است، کردی شکر است، چاپ هفتم، ۱۱ دی ماه ۱۳۷۸.
طرح لتعارفوا (نظریه‌ی شناخت تکاملی و متقابل فرهنگ‌ها)، نقدی بر تئوری پایان تاریخ فرانسیس فوکویاما و برخورد تمدن‌های ساموئل هانتینگتون، سنندج، ۱۱ دی ماه ۱۳۷۸.
ضرورت احیاء و اشاعه زبان و فرهنگ ملی و قومی: همراه با تاریخچه‌ای از کوشش‌های خدمت‌گزاران فرهنگ و زبان و ادبیات کردی در کردستان ایران، زمستان ۱۳۷۸.
* مولانا یارمحمد رخشانی
مولانا یارمحمد رخشانی از علمای برجسته اهل‌سنت ایران و از اساتید دارالعلوم زاهدان پس از سپری کردن مدت طولانی بیماری، شامگاه یک‌شنبه ۱۲ خرداد ۱۳۹۲ در سن ۸۸ سالگی دار فانی را وداع گفت.
مولانا یارمحمد در سال ۱۳۰۴ در روستایی به نام “بایان” از توابع شهرستان زاهدان دیده به جهان گشود. پس از فراگیری علوم مقدماتی اسلامی، رهسپار پاکستان شد و پس از ۴-۵ سال تحصیل در این کشور، از مدرسهی قاسم العلوم ملتان فارغ‌التحصیل شد. وی در مدت تحصیل در پاکستان از محضر اساتید برجسته‌ای همچون مولانا مفتی محمود، مولانا احمدعلی لاهوری و… کسب فیض نمود.
ایشان از نخستین اساتید دارالعلوم زاهدان بود که در زمان مولانا عبدالعزیز- رحمه الله- به حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان آمد و به مدت چندین سال مسند تدریس ایشان محل فیض بسیاری از فضلا و علما بود و در کنار مولانا عبدالعزیز و سایر علمای منطقه، در بیداری اهل‌سنت بلوچستان نقش به سزایی داشت.
این عالم ربانی، علاوه بر تدریس علوم شرعی، امامت جماعت و جمعه مسجد جامع ”فاروقیه” زاهدان را نیز برعهده داشت.
مولانا یارمحمد شخصیتی متواضع، خوشرفتار، بسیار متقی و پرهیزگار بوده و در بیان حق و حقیقت ملاحظه هیچ کسی را نمی‌کرد.
* ماموستا ملا محمد افراز
عالم وارع و متّقی حاج ملا محمد افراز (ماموستای مل چه‌ور) از علمای برجسته اهل‌سنت کردستان، روز شنبه ۲۶ مرداد ۱۳۹۲ به دیار باقی شتافت.
ماموستا محمد افراز مشهور به ملچه ور یا ماموستای گه وره در سال ۱۳۱۲ در روستای وله ژیر از توابع مریوان متولد شد. مقدمات علوم دینی را در زادگاهش آغاز کرد و بعد از مدتی برای ادامه تحصیل به صورت رسمی به روستاهای اطراف مریوان رفت. بیشتر دوران تحصیلی خود را در روستای سیاناو در خدمت ماموستا ملا محمود گذراند.
ماموستای ملچه ور طی چند سال در روستاهای کردستان ایران و عراق تحصیلات عالی خود را ادامه داد، تا این‌که در نهایت نزد استاد عالی‌قدر و علامه‌ی کردستان ماموستا ملا باقر بالک مجاز می‌شود. ایشان از همان اوان جوانی به طلبه‌ای متقی مشهور بوده است.
ماموستا محمد افراز بعد از کسب اجازه فقهی، در روستای نژمار از توابع شهرستان مریوان سکنی گزیده و همراه با تنی چند از طلاب به مسجد روستا شور و شوقی دوباره می‌دهد.
بعد از مدتی ماموستا به شهرستان سنندج رفته و چند سال در آنجا خدمت می‌کند. سپس دوباره راهی مریوان شد و امامت روستای به رده ره شه را به عهده گرفت.
ایشان همزمان با خدمت امامت و خطابت، مشغول تدریس هم بود که ماموستاهای زیادی را تحویل جامعه کردستان داد.
در نهایت ماموستا بعد از کسالت‌های جسمی راهی شهرستان مریوان شد و در مسجد حضرت فاطمه به عنوان امام مسجد ماندگار گردید.
کلاس‌های اخلاقی ماموستا در شب‌های سه‌شنبه و جمعه مردمان زیادی را به خود جذب کرده بود.
* مولوی عبدالواحد مجددی
مرحوم مولوی عبدالواحد مجددی، از علمای سرشناس شهر سنگان خواف در اوایل آذرماه ۱۳۹۲، در ۴۵ سالگی مظلومانه به شهادت رسید.
مرحوم مجددی تحصیلات دینی را در منطقه خویش آغاز کرد و از حوزه علمیه احناف خواف دانش‌آموخته شد. ایشان امامت جماعت مسجد حضرت فاطمه زهرا رضی الله عنها شهر سنگان را برعهده داشت و در کنار آن، سردفتری ازدواج شماره ۶۰ شهر سنگان را نیز عهده‌دار بود.
* ماموستا ملا محمّد قرآنی
استاد محمد قرآنی، امام جماعت و مدرّس مسجد حاج کمالی سقز و از علمای سرشناس و به‌نام منطقه‌ی کردستان، بامداد روز جمعه ۱۵ آذرماه ۱۳۹۲ دار فانی را وداع گفت.
ماموستا ملا محمد قرآنی فرزند ماموستا ملا عباس، در سال ۱۳۲۳ در روستای نجنێ علیا از توابع شهرستان بانه چشم به جهان گشود.
وی از کودکی در خدمت علمای برجسته تلمذ نمود و در سال ۱۳۴۴ و در سن جوانی از خدمت حاج ماموستا ملا سید سلام سلاسی (روستای گه‌نکێ) مجاز علوم دینی گردید و از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۹۲ بە مدت ۴۶ سال در مسجد حاج کمالی در شهرستان سقز مشغول به وعظ و ارشاد و پیش‌نمازی و تدریس علوم دینی گردید.
از ایشان آثاری در زمینه ترجمه و تألیف برجای مانده است که برخی عبارت‌اند از:
ـ هزار سنت پیامبر در شبانه‌روز؛
ـ صفات پانزده‌گانه منافقان در قرآن؛
ـ ترجمه اصول الدعوة؛
ـ وظیفه‌ی ما نسبت به اصحاب پیامبر صلى الله علیه وسلم.
* ماموستا محمدامین سلسی
ماموستا محمدامین سلسی، امام جمعه خاو، شامگاه یک‌شنبه ۲۴ آذرماه ۱۳۹۲ بر اثر گازگرفتگی جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.
ماموستا محمدامین سلسی تحصیلات دینی خویش را در مریوان و هورامان در محضر اساتیدی همچون ماموستا احمد رستمی، موسس مدرسهی علوم دینی امام شافعی دگاشیخان، و ماموستا سید علی ژیواری پی گرفت و از محضر ماموستا ژیواری در مسجد بهاران مجاز به تدریس و افتا شد. پس از دانش‌آموختگی، با نیت خدایی و به قصد خدمت، به یکی از مرزی‌ترین روستاهای مریوان رفته بود و مدت سه سال بود که در روستای خاو از توابع مریوان، مشغول امامت جمعه و جماعت و وعظ بود و در کنار آن به فعالیت‌های دینی می‌پرداخت.
* مولانا فیض محمد توحیدی
مولوی فیض محمد توحیدی، امام جمعه‌ی کارواندر، پس از سال‌ها خدمت خالصانه، روز دوشنبه ۲۳ دی ۱۳۹۲ بر اثر بیماری درگذشت.
مولوی فیض محمد، از علمای ایرندگان، تحصیلات دینی خویش را در “عین العلوم گشت” پی گرفت و سپس از محضر عالم بزرگ ایرندگان، مولانا دادرحمان ایرندگانی- رحمه الله- استفاده برد و از آن پس، به مدت بیش از ربع قرن به خدمت دینی خالصانه به مردم منطقه پرداخت.
* مولانا دوست محمد نعمانی
مولانا دوست محمد نعمانی از علمای برجسته‌ی اهل‌سنت، روز شنبه ۲۸ دی ۱۳۹۲ در سن ۶۸ سالگی درگذشت.
مولانا دوست محمد نعمانی فرزند دادمحمد، در سال ۱۳۲۸ هـ ش در روستای کوپچ از توابع بخش لاشار شهرستان نیکشهر در خانواده‌ای متدین به دنیا آمد.
مولانا نعمانی از همان دوران کودکی علاقه وافری به کسب علوم دینی داشت لذا برای فراگیری علوم دینی به کراچی (پاکستان) رفت و مدت ۱۴ سال به کسب علوم و معارف اسلامی پرداخت و از محضر علمای بزرگی همچون: مولانا سحبان محمود، مفتی محمدشفیع، مولانا ظفراحمد عثمانی و مفتی محمدتقی عثمانی کسب فیض نمود.
مولانا بعد از فراغت از تحصیل از دارالعلوم کراچی، به منظور تعلیم و تربیت شاگردان دینی به موطن اصلی خود بازگشت. ابتدا به عنوان دبیر حق‌التدریس در آموزش و پرورش مشغول به کار شد؛ اما شوق تعلیم دین، مولانا را برآن داشت که علیرغم اصرار مسئولین وقت آموزش و پرورش، تدریس در آموزش و پرورش را رها کرده و به دعوت علمای لاشار از جمله مولانا عبدالعزیز ملازاده (حفظه الله) و قاضی محمد نعیم وارد حوزه علمیه مخزن العلوم لاشار شود.
مولانا مدت‌ها در حوزه علمیه مخزن العلوم لاشار به کار تدریس علوم و معارف اسلامی مشغول بود. سپس با دعوت مولانا عبدالصمد دامنی، مولانا عبدالحمید بزرگزاده و مولانا سراج الدین ربانی وارد حوزه علمیه حقانیه ایرانشهر شد و تا پایان عمر با برکت خود (حدود ۲۵ سال) در این حوزه به کار تعلیم و آموزش علوم دینی پرداخت.
* مولانا احمد نارویی
مولانا احمد نارویی، از علمای برجسته اهل سنت، پس از سال‌ها خدمت به اسلام و مسلمین و تدریس علوم دینی و ایجاد صلح و آشتی در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۹۲هـ.ش در سن ۵۰ سالگی بر اثر سانحه رانندگی جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.
مولانا احمد نارویی فرزند عبدالکریم در سال ۱۳۴۲ هـ.ش در شهرستان زاهدان دیده به جهان گشود. تحصیلات ابتدایی را در مسجد عزیزی (مسجد جامع قدیم زاهدان) و دارالعلوم زاهدان فراگرفت و از محضر اساتید بزرگواری همچون مولانا عبدالعزیز، مفتی خدانظر، شیخ‌الاسلام مولانا عبدالحمید، مولانا نذیراحمد سلامی و سایر اساتید آن زمان دارالعلوم کسب فیض نمود.
مولانا نارویی، برای رفع عطش علمی خویش به پاکستان رفت و از فضای علمی و معنوی مدارس متعددی از جمله بدرالعلوم حمادیه رحیم‌یارخان و دارالعلوم فیصل‌آباد بهره برد و سرانجام از جامعه فاروقیه کراچی فارغ‌التحصیل شد. برخی از شاخص‌ترین اساتید وی در پاکستان، شیخ‌القرآن مولانا عبدالغنی جاجروی، مفتی نذیراحمد، شهید دکتر مفتی نظام الدین شامزی، مولانا عنایت‌الله (رحمهم الله) و شیخ الحدیث مولانا سلیم‌الله خان- حفظه الله- می‌باشند.
مولانا نارویی، پس از دانش‌آموختگی، به زادگاهش بازگشت. ابتدا در مدرسه دینی قاسم العلوم (جاده‌قدیم) زاهدان مشغول به تدریس شد و ۴ سال (۶۶-۱۳۶۲) را در این مدرسه سپری نمود. و در سال ۱۳۶۷ هـ.ش به پیشنهاد حضرت شیخ‌الاسلام مولانا عبدالحمید، مدیر دارالعلوم زاهدان، به این مرکز بزرگ علمی و دینی تشریف برده و تا واپسین لحظات عمر مبارکش در آنجا به تعلیم و تربیت طلاب علوم دینی، ارشاد و راهنمایی و اصلاح بین‌الناس مشغول شد.
مولانا احمد، که تمام زندگی خویش را در مسیر تعلیم و تعلم و خدمت به اسلام و مسلمین سپری نمود، دارای پرونده‌ای درخشان در خدمت‌گذاری می‌باشد؛ نگاهی گذرا به مسئولیت‌ها و فعالیت‌های ایشان دلیل واضحی بر این مطلب است. بخشی از آن‌ها عبارتند از:
ـ استاد حدیث و فقه دارالعلوم زاهدان؛
ـ معاونت اداری و مالی دارالعلوم زاهدان؛
ـ رئیس هیئت مدیره صندوق قرض‌الحسنه عزیزیه؛
ـ مسئول دارالتحکیم دارالعلوم زاهدان؛
ـ عضو مجمع فقه اسلامی اهل‌سنت ایران؛
ـ مسئول درمانگاه شبانه‌روزی خدیجة الکبری؛
ـ عضو هیئت مدیره موسسه خیریه محسنین؛
[ـ مدیرمسئول سابق پایگاه اطلاع‌رسانی سنی آنلاین.
لازم به ذکر است ایشان فعالیت‌های زیادی در جهت پیشرفت و ترقی هرچه بهتر و بیشتر بخش‌های مختلف دارالعلوم، از جمله “سنی آنلاین”، و نیز به خاطر حفظ استقلال دارالعلوم زاهدان، انجام داده و در این مسیر سختی‌ها و مشکلات زیادی را به جان خرید؛ بازداشت نزدیک به ۶ ماه ایشان در سال ۱۳۸۷ هـ.ش نمونه بارزی از تحمل این سختی‌هاست. مولانا احمد- رحمه الله- همچنین در سال ۱۳۷۲ هـ.ش مدت ۵ ماه و اندی از زندگی خویش را در زندان وکیل‌آباد مشهد سپری نمود.]
اللهم أغفر لهم وأرحمهم وأعف عنهم وعافهم وأکرم نزلهم ووسع مدخلهم وأغسلهم بالماء والثلج والبرد، ونقهم من الخطایا کما ینقی الثوب الأبیض من الدنس، وأبدلهم داراً خیراً من دارهم، وأهلاً خیراً من أهلهم، وزوجاً خیراً من زوجهم، وقهم فتنة القبر وعذاب النار یا أرحم الراحمین.
نویسنده: عبدالستار حسین‌بر