نخستین ساخت بیت الله توسط حضرت آدم علیه السلام بود

حضرت آدم علیه السلام برای نخستین بار کعبة الله را بنا کرد؛ چنان‌که از حضرت عبدالله بن عباس رضی الله عنهما مروی است که نخستین بانی کعبة الله حضرت آدم علیه السلام است که به او دستور رسید به محاذاة عرش الٰهی در زمین، بیت الله را تعمیر کند و چنان که فرشتگان را دیده بود که عرش الٰهی را طواف می‌کنند، خود آن بیت را طواف کند.

در نخستین تعمیر، فرشتگان نیز شریک بودند

این نخستین تعمیر کعبه است که جای آن را حضرت جبرئیل علیه السلام بنا به دستور الٰهی متعین کرده بود. این مکان در وحلهٴ اوّل بسیار گود بود که فرشتگان آن را با سنگهای بسیار بزرگی – که حمل هر سنگ از عهدهٴ ۳۰ نفر از انسانها هم برنمی‌آمد – هموار کردند تا اینکه به هنگام طوفان حضرت نوح علیه السلام از زمین به آسمان برده شد. (الجامع اللطیف فی فضل مکة وأهلها وبناء البیت الشریف: ۷۴)

بیت المعمور چیست

امام العصر می‌گوید: بیت الله در زمان طوفان حضرت نوح علیه السلام به آسمانها برده شد و در آنجا بیت المعمور قرار گرفت. سپس حضرت ابراهیم علیه السلام کعبه را در زمین بنا نمود و بعد از آن برداشته نشد و مکرراً تعمیر و ترمیم گردید و تعمیر فعلی از حجاج است.

در ”الجامع اللطیف“ نسبت به بیت المعمور بحث شده و نوشته است: قول صحیح و مشهور این است که در آسمان هفتم قرار دارد؛ زیرا این قول موافق به روایت صحیح مسلم است که حضرت انس رضی الله عنه می‌گوید: پیامبر صلى الله علیه وسلم در آسمان هفتم با حضرت ابراهیم علیه السلام که بر بیت المعمور تکیه زده بود، ملاقات کرد.

قاضی عیاض در الشفاء نوشته است: از میان احادیثی که در این باره از حضرت انس رضی الله عنه روایت شده، این حدیث ثابت بنانی از همه درست‌تر و واضح‌تر است.

دومین تعمیر ابراهیمی

همان‌طور که در بالا نوشته شد، نخست بیت الله را حضرت آدم علیه السلام با کمک فرشتگان بنا کرد، تعمیر دوم را حضرت ابراهیم علیه السلام انجام داد. آنجا از قبل مشهور و معروف بود و همهٴ مظلومان و بی‌کسان دنیا بدینجا آمده دعا می‌کردند و دعای هر یک پذیرفته می‌شد. از حضرت ابن عمر رضی الله عنهما مروی است که انبیاء علیهم السلام در اینجا حج می‌گزاردند. (الجامع: ۷۵)

تعمیر سوم از قریش

قریش کعبه را برای بار سوم تعمیر کرد؛ زیرا زنی رفته بود که دیوارهای کعبه را با عود، خوشبو کند که بر اثر آن پردهٴ کعبه آتش گرفته بود و بدین سبب در بنای آن خلل آمد. بعداً چندین بار سیلاب آمد و دیوارها بیش از پیش ضعیف شدند و باری چنان سیل بزرگی آمد که دیوارها شکافته شدند و چاره‌ای جز این نماند که دیوارهای بیت الله را منهدم کرده و آن را از سر نو تعمیر کنند. در همین بنا بود که پیامبر صلى الله علیه وسلم حجرالأسود را با دست مبارک خویش بر جایش گذاشت.

چهارمین تعمیر از حضرت ابن زبیر رضی الله عنه

چهارمین بار حضرت عبدالله بن زبیر رضی الله عنهما کعبة الله را تعمیر نمود؛ زیرا سردار لشکر یزید، حصین بن نمیر در حمله به مکهٴ معظمه، منجنیقی بر کوه ابوقبیس نصب کرده و حضرت ابن زبیر و همراهانش را سنگباران کرد که بسیاری از سنگها به بیت الله اصابت کرده، ساختمان بیت آسیب دید و چوبهایش آتش گرفتند و سنگهایش تکه‌تکه شده و پرده‌اش هم دریده شد. با این وضعیت، نیاز به تعمیر کعبة الله بود که حضرت ابن زبیر رضی الله عنه در پرتو حدیث، آن را مطابق به بنای ابراهیمی درآورد و دیوار میانی را برداشت و حطیم را جزو بیت الله کرد و در آن دو در کار گذاشت و درهای بیت را دو لنگه کرد.

تعمیر و ترمیم پنجم

حجاج ثقفی برای پنجمین بار بیت الله را تعمیر نمود. او برای خلیفهٴ وقت، عبدالملک بن مروان نامه‌ای نوشت که عبدالله بن زبیر بر کعبه مقداری افزوده است که در اصل جزو آن نیست و در آن دروازهٴ جدیدی قرار داده است؛ به من اجازه بده تا آن را به حالت اوّلش برگردانم. خلیفه نوشت: نیازی ندارد که ما به مفاسد ابن زبیر آلوده گردیم، افزونی‌های بیت الله را کم کن و حطیم را مطابق به گذشته قرار بده و دروازهٴ غربی را مسدود کن. حجاج به محض رسیدن نامه، فوراً موارد فوق را تعمیر کرد و دهلیز دروازهٴ شرقی را که ابن زبیر رضی الله عنه پایین آورده بود، بالا برد. اما بعداً که خلیفه خبر شد کار ابن زبیر رضی الله عنه مطابق به خواست رسول خدا صلى الله علیه وسلم بوده و حجاج او را در مغالطه انداخته که از او چنین دستوری گرفته، خیلی پشیمان شد و حجاج را طعن و لعن کرد.

خلاصه، بنای فعلی کعبه همان بنای ابن زبیر رضی الله عنه است به جز تغییراتی که حجاج به جا آورد.

بنای ابن زبیر و خلفای عباسی

خلفای عباسی در زمان خود خواستند که بیت الله را موافق به حدیث، دوباره طبق بنای حضرت ابن زبیر رضی الله عنه درآورند، اما حضرت امام مالک با اصرار شدیدی جلوی آنان را گرفت که با این کار، عظمت و هیبت بیت الله از دلها بیرون می‌روند و آن بازیچهٴ پادشاهان قرار می‌گیرد و هر یکی می‌خواهد در آن دست به تعمیری بزند.

منبع: ترجمه انوارالباری