سنت آنلاین

الله‌تعالی بعد از ادای رسالتِ تبلیغِ دین از جانبِ رسولِ أکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم، گروه خاصی از مردمانِ وارسته را با تربیتِ پیامبر به‌منظورِ پیشرفت دینِ خود انتخاب کرد که زندگی‌شان در همراهی رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم سپری شده بود. آن رادمردان یگانه تاریخ اعلای کلمةالله را مقصود حیات و سرلوحۀ زندگی خویش می‌دانستند و اغراض و مسائل شخصی خود را در برابرِ دین اسلام زیرپا نهادند. هدف‌زندگی‌شان تنها به‌جا‌آوردن احکامِ الهی در پرتو دستور‌های رسول‌ أکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم و آبادساختن ‌سرای آخرت بود. آن‌ جانبازان اسلام در این راه جان، مال، رشته‌داری، حکومت و اقتدار خود را در برابرِ خواسته‌های آن‌حضرت صلی‌‌الله‌علیه‌وسلم فدا کردند. آنان برای ترّقی و پیشرفت دین اسلام تمام سعی‌شان را کردند تا عزت و شرافت اخروی را به دست آوردند.
شخصیت‌هایی که خداوند‌ متعال و رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم آن‌ها را با تعدیل و توثیق خود تأیید کرده‌اند. آنان برگزیدۀ عالَم که از نظرِ اعمال و اخلاق و کردار تأیید و تجلیل‌شدۀ دوست و دشمن‌اند و موافقان و مخالفان به عظمتشان اعتراف کرده‌اند؛ ازاین‌رو احترام آنان بر همگان لازم است. اگر کسی به شخصیتشان بتازد، ایمانش به مخاطره می‌افتد. در قرآن و سنت، مدح صحابه و بشارت رضوان الهی، شایسته است که همۀ ما آنان را بندگانِ مقبول خداوند بدانیم و اگر فرضاً لغزشی از آن‌ها سر زده باشد، آن را مغفور بشماریم و دربارۀ آنان هیچ سخنی که موجبِ تنقیص یا کسر شأن یکی از آن‌ها باشد یا سبب ایذایشان قرار گیرد، بر زبان نیاوریم؛ زیرا ایذای آنان در واقع ایذای رسول‌الله است و ایذای رسول‌الله در واقع ایذای الله‌تعالی است: «وَ مَن اَذَاهُم فَقَد اَذَانِی وَ مَن اَذَانَی فَقَد اَذَی اللهَ وَ مَن اَذَی اللهَ عَزَّ وَجَلَّ یُوشِکُ أن یَأخُذَهُ»؛ کسی‌که به آن‌ها اذیت و آزاری برساند، یقیناً مرا رنجانیده و کسی‌که مرا برنجاند به‌حقیقت خدا را رنجانیده و کسی‌که خدا را برنجاند نزدیک است که خداوند او را بگیرد و موردعذاب قرار دهد. ( جمع‌الفوائد، ص ۴۹۱).
شقی‌ترین و منفورترین انسان آن است که به صحابه زبان‌درازی کند و گستاخانه به آن‌ها بی‌ادب کند و مورد نفرین قرار بگیرد: «إذَا رَأیتُم الّذَینَ یَسبُّونَ أصحابی فَقُولُوا لَعنَةُ الله عَلَی شَرِّکُم»؛ هرگاه دیدید آنانی را که اصحاب من را بدگویی می‌کنند، پس بگویید خدا بر کسی‌که بَد است از دو فریق. (مرجع سابق)
آیه‌هایی متعددی در قرآن وجود دارد که بیانگر مقام‌ والا و فضایل معنوی اصحاب پیامبر هستند. در بسیاری از آیه‌ها تصریح شده که اصحاب رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم به تکامل ایمان، تقوا و نهایت مجاهده و اخلاص نائل شدند و با پیکار با دشمنان دین و یاری رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم، موجب رضایت و خشنودی و بخشش خداوند را فراهم کردند و نهایتاً به سعادت و خوشبختی دنیا و آخرت رسیدند.
به‌طور نمونه: ﴿وَالسَّابِقُونَ الْاَوَّلُونَ مِنَ الْمُهاجرین وَ الْاَنْصارِ وَالَّذینَ اتَّبَعُوهُمْ بِاِحْسانٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ وَاَعَدَّ لَهُمْ جَنَّات تَجْری تَحْتَهَا الْاَنْهارُ خالِدینَ فیها اَبَداً ذلِکَ الْفَوْزُ الْعَظیم﴾؛ «پیشگامانِ نخستین مهاجران و انصار و آنانی‌که به نیکی روش آن‌ها را در پیش گرفتند و راه ایشان را به‌خوبی پیمودند. خداوند از آنان خشنود است و ایشان هم از خدا خشنودند. الله‌تعالی برای آنان بهشت را آماده ساخته است که در زیر آن رود‌خانه‌ها جاری است و جاودانه در آنجا می‌مانند. این است پیروزی بزرگ و رستگاری سترگ» (توبه، ۱٠٠).
روایات و احادیث بی‌شماری از رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم دربارۀ مناقب و ویژگی‌های یارانش نقل شده است که مفهوم کلی آن‌ها اظهار رضایت رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم از آنان است. در بعضی روایات پیامبر خدا به آنان بشارت بهشت داده و از تعرض‌کردن و هدف‌قراردادن آ‌ن‌ها را بر حذر داشته است. به‌طور مثال: «لا تَسُبُّوا أَصْحَابِي، فَلَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ أَنْفَقَ مِثْلَ أُحُدٍ ذَهَبًا مَا بَلَغَ مُدَّ أَحَدِهِمْ وَلا نَصِيفَهُ»؛ اصحاب مرا دشنام ندهيد؛ زيرا اگر يكی از شما به‌اندازۀ كوه احد طلا در راه خدا خرچ کند، برابر با مدّ صحابی و حتی با نصف مدّش هم نمی‌تواند باشد. (جمع‌الفوائد، ص ۳۹٠).
اهل‌سنت و جماعت اعتقاد جازم دارند که هیچ‌یک از اصحاب رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم براثر ارتکاب لغزش و گناهی که به‌حتم از آن توبه کرده‌اند، فاسق قلمداد نمی‌شوند، بلکه آنان همچون ستارگان روشنگر بر فراز راه هدایت می‌درخشند و تا قیام قیامت امت اسلامی را به سر منزل مقصود رهنمون می‌سازند و خواهند ساخت. امت اسلامی تا روز قیامت وام‌دار مجاهدت‌ها و جان‌فشانی‌های آنان است و همواره باید ممنون باشد و در دام بدبینی و سوءظن به آن‌ها نیفتد.
حضرت عبدالله‌بن‌مسعود دربارۀ تمام صحابه بدون استثنا فرمود: «آن‌ها افرادی پاک‌دل و از نظرِ عادات و اخلاق از همه شایسته‌تر و بندگان برگزیدۀ الله‌تعالی‌اند. احترام آن‌ها باید به‌جاآورده شود» (به‌نقل از مسند امام‌احمد).
آنچه میان همۀ مسلمانان محل‌اتفاق است و همه آن را می‌پذیرند، این است که صحابه جایگاه ویژه‌ای دارند. هم قرآن عظیم‌الشأن در جاهای متعددی جایگاه صحابه را بیان کرده و هم رسول‌الله در احادیث تأکید کرده‌اند که درخصوص یاران من از خدا بترسید و از بی‌احترامی و اهانت به آنان پرهیز کنید. باتوجه‌به حرمت و جایگاهی که صحابه نزد همۀ مسلمانان دارند، اهانت به آن‌ها جایز نیست. صحابه کسانی هستند که در راه اسلام جان داده‌اند و ما هرچه داریم از این بزرگواران داریم. جان‌فشانی‌های اینان موجبِ شده ما امروز بتوانیم نام خدا را بر زبان بیاوریم؛ بنابراین احترام به این ستارگانِ زمینی بر همۀ مسلمانان واجب است و بی‌احترامی به آن‌ها به هیچ‌کس جایز نیست.
جزء به آل کرام و صحب عظام /*/ سلک دین نبی نیافت نظام
نامشان جزء به احترام مبر /*/ جزء به تعظیم سویشان، منگر همه را اعتقاد نیکو‌کن
دل ز انکارشان یکسو کن هر خصومت که بود‌شان باهم /*/ به تعصب مزن در آنجا، دم بر کس انگشت اعتراض منه
دین خود، رایگان‌زدست مده حکم آن قصه با خدای گذار /*/ بندگی کن، تو را به حکم چه‌کار

✍️ امان‌الله مخدومی