سنت آنلاین

چه وابا پاد آیگَے سُنّتاں

۱_ وهدے که چه وابا چست بوت ات هر دوئین دستا په سر و چماں به‌لگاش اِت داں وابگینگی چه سرا به‌روت.

۲_ صحبا که چه‌وابا پاد آتک ات، اے دعایا به‌وان ات:
“الحمدلله لله الذی احیانا بعد ما اماتنا والیه النشور”
(مچیں ساڑایگ په الله (جل جلاله) لائق انت که مارا چه موتا پد زندگ کت و مچانی واترکنگ په آیی نیمگا انت).

۳_ چه آگاه بوهگا پد، مسواک به‌جن ات.
په‌وضوئا دوارگ مسواک به‌جن ات، چیا که چه آگاه بوهگا پد، مسواک جنگ گِستاهیں سنتے انت.

۴_ شلوارئے پاداکنگ ئے وهدا اول سرا راستیں پادا شلوارئے تها به‌کن ات و پدا چپیں پادا و همے‌ پیما اگاں جامگے یا گنج پراتے گورا کن‌ات اولا راستیں آستینکا و رندا چپینا گورا کن‌ات و همے‌پیما کوش ئے پادا کنگا اولا راستیں پادا کوش ئے تها کن‌ات و درآرگ ئے وهدا اولا چپیں پادا دربیارات، خلاصه هرچ چیزی که به جانا پوشگ بیت سنت ئے روشی همیش انت، مثل دستکش و جوراب و …

۵_ دستانا پیسر چه اشی که ماں آپ ئے گلاسا بکن‌ات ۳ رندا آیاں به‌شوداِت.

 پسیلَے روگَے سُنتاں

۱_ په استنجائا چه آپ و و کلوه هر دوئیناں کارمرز کنگ ببیت.
ماں مروچی‌گیں توالتاں، کلوهَے کارمرز کنگ سک‌اِنت، اے بابتا لهتے چہ ٹوهیں عالماں، توالت‌َے دستمال کاغذیاں کلوهَے جاگها قرار داتگ‌.

۲_ سَرَگا پوش‌ات و پسیلا به رواِت.
۳_ پیسر چه مان بوتنا اے دعایا بوان‌ات:
“بسم الله، اللهم انی اعوذبک من الخبث والخبائث”.
(یاالله! من به تو پناه یاروں چه پلیتیں جنان چه جنین و مردیناں).
ماں حدیثا آتکگ که به‌ اے دعائَے برکتا ماں انسان و توالت‌َے پلتیں شیطانَے میانا، پردگی قرار گیرت و شیطاناں بندگَے شرمگاها نه‌گند انت.
۴_ وهدے که ماں توالتا ماں بوت‌اِت اولا چپیں پادا داخل به‌کن ات.
۵_ قضا حاجت‌ئے وهدا گهتر انت وهدے لوشت به به اِت که په زمینا نزیک بِت.
۶_ توالت‌َے دربیگَے وهدا اولا گوں راستیں پادا در به بِت و وهدے که دربوت اِت اے دعایا بوان‌اِت:
“غفرانک، الحمدلله الذی اَذهب عنی الاذی وعافانی”
(یاالله! من چه تو پلگاری لوٹوں، کلیں ساڑایگ مخصوص الله(جل جلاله) انت که چه منا آزار دیوکیں چیزے دوری کت و منا چه عافیتا بهره مند کنائینت).
۷_ پیسر چه مان بوهگا، مُندریک و آ چیزانے که آیانی سرا قران‌َے آیتے یا رسول الله صل الله علیه وسلم‌ئے نام نبشتگ در کنگ به بنت و توالتا برگ مه بنت.
چه دریهتنا پد‌، آئرا به‌پوش‌اِت، البت تاییتے که ماں پچے دوچگ بیتگ، گوں آئیا ماں توالتا روگ جایز انت.

۸_ قضای حاجت‌ئے وهدا بایدانت دیم په قبله‌ئا مبیت و هنچوش پُشت.

۹_ قضای هاجت‌ئے وهدا ابید چه سکیں ضرورتا حبرئے دیگ وش نه‌انت و ذکر کنگ هں وش نه‌انت.

۱۰_ چه ادرار و مدفوع‌ئے ترمپاں باید انت پرهیز کنگ بیت، چیا که عموما قبرئے عذاب چه ادرارئے ترمپاں به انسانا رس‌اِیت.

۱۱_ شرمگاهَے شودگ نبایدانت که گوں راستیں دستا به‌بیت بلکیں اسنتجا بایدانت که گوں چپیں دستا به‌بیت.

۱۲_ ماں جاهانے که توالت نیست‌اِنت باید جاهے په قضاحاجتا گچین کنگ به بیت که چه مردمانی چماں چیر به‌بیت.

۱۳_ په ادرار کنگا باید نرمیں جاگهے ا
چارگ ببیت داں زمیں ادرارئے ترمپ جذب به‌کنت و پیشاپَے ترمپ به پُچّاں مه‌ رسنت.

۱۴_ پیشاپ نشتکا به‌ بیت، نه اوشتاتکا.

۱۵_ رندا چه ادرار کنگا اگاں نیاز په استبرائا(ادرارئے قطریانی خشک کنگا) ات، باید انت دیوارے پشتا و یاں دگه چیزے پشتا خشک کنگ به‌بیت.

۱۶_ وضو مطابق گوں سنت ماں گسا گرگ‌بیت.

۱۷_ سنت‌اں ماں گسا به‌وان‌اِت، البت وهدے که وهد نه‌اَت، ماں مسیتا وانگ بنت.
اے زمانگ که گیشتریں مردم سنتان نه‌واننت، سنتانی وانگ ماں مسیتا گهترانت.

چه لوگا دربیگَے دعا

چہ لوگا دربیگَے وهدا(چِه پہ مسیتا در به بَے و یا پہ دگہ جاهے…) اے چیریں دعا وانگ به‌ بیت:
“بسم الله، توکلت علی الله، لاحول ولاقوة الا بالله”.
(من گوں الله پاک‌ئے ناما دربیتاں، من پہ الله جل جلاله توکل و تکنه کرتوں، زور و طاقت بس چه الله‌ئے پانگا اِنت).

گوں مطمعنی یواش یواش راه‌ به‌رواِت، نه ترند و اشتاپا (اے حکم مختص په مسجدا انت).

“گسَے مان بوتنَے دعا”

چه مسجدا یا دگه جاگهے واتر کنگا پد و لوگَے مان بیگا پیسر اے چیریں دعایا به‌وان‌اِت و رندا گس‌ئے مردمانا سلام به‌کن‌ات.
” اللهم انی اسئلک خیر المولج وخیرالمخرج، بسم الله ولجنا وبسم الله خرجنا وعلی الله ربنا توکلنا”.

(یاالهی! من گهتریں مان بوهگ و گهتریں دربوهگا چه تو لوٹاں، ما گوں الله پاک‌ئے ناما مان بوتین و گوں الله پاک‌ئے ناما دربوتین و په الله پاک‌ تکنه کرتیں).

“مسیتَے مان بوتنَے سُنّتاں”

۱_ اولا راستیں پادا به مسیت‌ئے تها به‌کن‌ات، رندا چپیں پادا؛
۲_ ” بسم الله” بوان‌اِت.
۳_ درود به‌وان‌اِت. مثلا: “الصلوة والسلام علی رسول الله”.
۴_ اے دعایا بوان‌اِت: “اللهم انی افتح لی ابواب رحمتک”.
(یاالله! وتی رحمتانی دروازگاں پہ منا پچ بکن).

مُزواکَے جَنَگ
۱_ هر وضوئَے وهدا مسواک جنگ سنت انت.
۲_ مسواکَے گِرَگ و جَنَگَے سُنّت اے وڑا اِنت:(چه واجه ابن مسعود رضی الله عنه اے روایت بیتگ) که گونڈیں/چورکیں راستیں چنگلا مسواک‌ئے چیرا، و ماتیں لنکُک مسواک‌َے سرَے نیمگا ببیت و آدگه چنگلاں مسواک‌ئے سرا به‌بنت.

“وضوئَے سنتاں”
ماں وضوئا ۱۸ سنت هست‌انت، گوں اے سنتانی انجام دیگا وضو کامل بیت، اے سنتاں چیرا بیان بنت:
۱_ وضوئے گرگ‌ئے نیت، مثلا اے‌پیما نیت به‌کنت: من په اے خاطر که نماز په من مباح به‌بیت وضوئا گراں.

۲_ وضوئا گوں “بسم الله” شروع کنگ. ماں لهتی روایتاں بسم الله گوں اے کلمات آتکگ: “بسم الله والحمدلله”.
وضوئے میانا اے دعایئے وانگ سنت‌انت:
” اللهم اغفرلی ذنبی و وسع لی فی داری وبارک لی فی رزقی”.
(یاالله! منی گناهانا به‌بکش و منی گسا گشاده به‌کن و منی روزیگا په من بابرکت به‌کن).

۳_ هر دوئین دستانی شودگ داں مُچاں.

۴_ مسواک جنگ؛ وهدے که مسواک نیست‌ات، دنتانانا گوں چنگلا به‌لگاش‌اِت.

۵_ ۳ رندا گُلُمّا پل‌جنگ.

۶_ ۳ برا آپ ماں پونزا کنگ و پونزئے حالیگ‌کنگ.

۷_ ماں مضمضه و استنشاق‌ئے کنگا مبالغه کرت‌ان؛ البت اگاں روچگَے تها نه‌اَت‌اِت.

۸_ هر عضوئے ۳ رندا شودگ.

۹_ ریشانی خلال کنگ، دیم‌ئے شودگ‌ئے وهدا.

په ریشاں سنت خلال کنگ اشی‌انت که: چه دیم‌ئے شودگا پد، ۳ برا گوں چنکا آپ زورگ و نزدیک زنوک چیرکاما به‌ریچیت و ریشانا خلال به‌کنت و هم اے کلمه‌ئانا هم به‌گوش‌ایت: “هکذا امرنی ربی”.

۱۰_ چنگلانی خلال کنگ وهدے که دست و پادانا شوداِت.

۱۱_ یک برے کل سرا مسح کنگ.

۱۲_ گوں سرے مسح‌ئے کنگا، گوشاں هم مسح کنگ ببنت.

۱۳_ اعضائے لگاشگ وهدے که آیانا شوداِت.

۱۴_ وضوئے اعضایاں پٹاپٹیں شودگ.

۱۵_ ترتیب‌ئے رعایت کنگ.

۱۶_ چه راستا شروع کنگ.

۱۷_ سرئے مسح کنگ چه دیما.

۱۸_ گردن‌ئے مسح کنگ.
باید بزان‌ات که گٹ‌ئے مسح کنگ بدعت انت.

چه وضوئا پد شهادتَے کلمه: “اشهدأن لااله الاالله وحده لاشریک له و اشهد ان محمدا عبده و رسوله” ئا به‌ وان ات و پدا اے دعایا به‌وان‌اِت‌‌‌:

“اللهم اجعلنی من التوابین واجعلنی من المتطهرین”.
(یاالله! منا چہ توبه کنوکان و چہ پاکانی رُنبا قرار به دَئے).

ملا علی قاری ماں “مرقات” مشکوةئے شرحا ماں اے حدیث‌ئے بارئا نبیسیت:
” وضو ظاهریں طهارت‌انت و ماں اے دعایا باطنیں طهارت لوٹگ بوتگ، گوشیت که: بندگ(گوں اے دعایا) داریت اےپیما گوشیت: یا الله! ما ظاهریں طهارت و… انجام دات و هنوں تو گوں وتی لطف و رحمتا مارا چه طهارت باطنی هں بهر مند به کن”.

“وضوئَے فرضاں”

آ چیزے که پیشیگیں بهرا گوشگ بوتنت، وضوئَے سنت‌اَتنت، باید بزانیں که ماں وضوئا لهتے چیز فرض اَنت که اگاں یکے چه آیاں یل کنگ، یا کم کنگ به‌بیت وضو گرگ نه‌بوتگ و مردم هنگتا بی وضو اِنت، ماں وضوئا ۴ چیز فرض اِنت:

۱_ پهکیں دیم‌َے شودگ.
۲_ یکبرے دستانی شودگ گوں اَنیچکاں.
۳_ یکبرے سرَے چارکَے مسح کنگ.
۴_ یکبرے پادانی شودگ گوں کونزکاں.

گوں اے کاراں وضو گرگ بیت، البت وضوئے گرگ برابر گوں سنتا وضو کامل گوشگ بیت و بازیں مُزّ و ثوابے داریت.

“جانَے شودگَے سُنّتاں”

اول سرا هر دوئین دست‌، داں مچ‌ و بنداں شودگ به بنت، پدا استنجا کنگ ببیت، برابر انت دست و استنجائَے جاه پلیت به بنت یا مه‌بنت، ماں دوئین حالتاں دست و استنجائے جاه شودگ به بنت، پدا جانَے کجا جاگه که گوں “منی” و یا دگه نجاستے پلیت‌انت آ جاه پَهک کنگ و شودگ ببیت، پدا برابر گوں سنتا وضو به‌ گرگ ببیت، اگاں پادانی چیرا آپ اوشتیت، گُڑا پاد شودگ مه بنت، بلکیں هما آخرا شودگ ببنت و اگر آپ پادانی چیرا نہ اوشتیت و جمع نبیت گُڑا همے وهدی پاد هم شودگ ببنت.
رچه وضوئے گرگا پد، وتی سرا ۳ بَرا آپ به‌ریچ‌اِت، پدا ۳ بَرا راستیں پهناتا و پدا ۳ بَرا چپیں پهناتا آپ به‌ریچ‌اِت، هما وڑے که ماں پَهکیں جانا چه سرا بگر داں پاداں آپ به‌رمب‌اِیت و جانا پهک گوں دستاں به‌لگاش‌اِت داں جاهے هشک مه‌مانیت، اگاں یک مودی اندازهے هشکیں جاهے به‌مانیت غسل کامل نه‌بوتگ، خلاصه ماں پهکیں جانا آپ به‌ریچ‌ات.

چه غسلا پد، جانَے هشک کنگ گوں پُچی‌ئا(حوله) و هشک نه‌کنگی، هر دوئیں ثابت‌ اَنت، په‌اے خاطرا چه اے دوئین کاراں هر کجایی‌ئا که کن‌اِت، سنت‌ئے نیت‌ئا به‌کن‌اِت.

“غُسلَے فرضاں”

بالادیں چیز که نبیسگ بوتگ اَنت برابر گوں سنت‌ئا اَنت، باید بزانیں که ماں غسلا لهتے چیز فرض اَنت که بے آیاں غسل کنگ نه‌بیت و مردم ناپاک مانیت، په همے‌خاطر غسل‌ئے فرضانی زانگ لازمی‌ اِنت.

ماں غسلا ۳ چیز فرض اِنت:

۱_ مضمضه کنگ طورے که دپا پهک آپ به‌رسیت.
۲_ پونزَے شودگ داں جاگهے که نرم اِنت.
۳_ جانَے پهکیں جاگها آپَے ریچگ.

“اذان و اقامتَے سنتاں”

۱_ اذان و اقامتَے وهدا دیما په قبله‌ئا کنگ سنت‌ اِنت.
۲_ اذان‌َے کلمه‌یانا لهم لهم و دیر په دیر گوشگ و اقامت‌َے کلمه‌ئانا ترند ترند گوشگ سنت اِنت.
۳_ ماں اذانا سنت اِنت که موذن وتی دیما وهدے که “حیَّ علي الصلاة” گوشیت په راست و وهدے که “حیَّ علی الفلاح” گوشیت په چپیں نیمگا به‌کنت، البت سینگ و پاداں دیم په قبله‌ئا به‌ماننت.
۴_ وهدے که اذانَے توار په شمئے گوشان رس‌اَنت شما هں آیاں به‌گوش‌اِت و ماں “حی علی الصلاة” و “حی علی الفلاح” ئے پسوا “لاحول ولاقوة الا بالله” به‌گوش ات.
۵_ ماں صُحبَے اذانا ماں “الصلاة خیر من النوم” پسوا “الصلوة‌خیر من النوم” گوشگ به‌بیت و یا گوشگ ببیت” صدقت و بررت”
۶_ اقامت‌َے پسو هں هنچوکه اذان اِنت، البت ماں “قد قامت الصلاة” پسوا “أقامها الله و ادامها” گوشگ به‌بیت.
۷_ رچه اذانَے پسوا پد، درودَے وانگ سنت اِنت.
۸_ چه درودئے وانگا پد اے دعایا به‌وان‌اِت:

“اللهم ربّ هذه الدعوة التامه و الصلوه القائمه، آت محمد الوسیله و الفضیله وابعثه مقاما محمود الذی وعدته، انک لا تخلف المیعاد”.
(یالهی! پروردگارِ اے کاملیں توار و اوشتاتگیں نماز! په محمد صل الله علیه وسلم وسیله و فضیلت بدئے و آئرا به مقام محمودا که وعده‌اِت داتگ برسین، بی شک که تو وعده پروشوکے نه یئے)

“إنک لاتخلف المیعاد” ئے کلمه‌، ماں “صحیح بخاری” نیاتکگ، البت ماں “سنن کبری بیهقی” آتکگ.

گوں سریں دعائے وانگا شفاعت‌ئے وعده و حُسن خاتمه‌ئے وعده دیگ بوتگ.

“پنجاه و یک سنت ماں نمازا”

ماں اوشتگَے حالتا ۱۱ سنت هست‌اِنت:

۱_ راست اوشتگ ماں تکبیر تحریمه‌ئے وهدا، یعنی سرا جهل نکرتِن.
۲_ ماں هر دوئین پادانی میانا چار چنگلَے اندازگا شمگَے هِلَّگ و پادانی چنگلانا دیم په قبله‌ئا کنگ.
لهتے چه فقیهاں ۴ چنگلَے شمگا مستحب گوشتگ.
۳_ مقتدی گوں امام‌َے تکبیرَے گوشگا تکبیرا به‌گوش‌اِیت.
اگاں مقتدی یَے تکبیر تحریمه اول‌تِر چه امامَے تکبیر تحریمه‌ئا تمام‌ بوت گُڑا مقتدی ئے نماز صحیح نه‌اِنت.
۴_ تکبیر تحریمه‌ئے وهدا دستانا داں گوشاں برگ.
۵_ دستانی تلونکاں دیم په قبله‌ئا کنگ.
۶_ چنگلانا وتی حالتا هشت‌اِن، یعنی چنگلانا نه باز پچ بکنت و نه باز مُچ‌اِش بکنت.
۷_ راستیں دست‌َے تلونک‌ئا/دِلَگا ماں چپیں دستَے پُشتایرکنگ.
۸_ گوں چیچلنگوک و شستا حلقه جوان کنگ و دستَے مُچّا گِرَگ.
۹_ آ دگه چنگلانا سر دستاں ایرکنگ.
۱۰_ دستانی ایرکنگ چیر ناپگا.
۱۱_ ثنائَے وانگ. “سبحنک اللهم داں آخرا…”

قرائتَے هفتیں سنتاں”
۱_ “تعوذ” یعنی “اعوذ بالله” ئے وانگ.
۲_ “تسمیه” یعنی ماں هر رکعتَے بنگیجا “بسم الله” وانگ.
۳_ “آمین” گوشگ گوں جهلیں آوازا.
۴_ ماں صحبَے نماز و ظهرَے نمازا “طوالِ مفصل”، یعنی چه حجراتَے سورها داں بروجَے سورها، ماں عصر و عشائا “اوساط مفصل”، یعنی چه بروجَے سورها داں لم یکن‌ و ماں مغرب‌ئا “قصارِ مفصل”، یعنی چه لم یکنَے سورها داں ناسَے سورها وانگ سنت اِنت.
۵_ صحب‌َے اولیں رکعتا دراج کنگ.
۶_ “ثناء”، “تعوذ”، “تسمیه” و “آمین” ئا یواش گوشگ.
۷_ ماں فرضَے سیْمی و چارُمی رکعتا تهنا الحمدئے وانت‌اِن.

“رکوعَے سنت‌آں”
ماں رکوعا هشت سنت هست‌اِنت:

۱_ رکوعَے تکبیرا گوشگ.
۲_ هردوئیں ٹونگانی گرگ گوں دو دستا ماں رکوعا.
۳_ ماں چنگلانی میانا شمَگَے هلّگ ٹونگانی گرگَے وهدا.
۴_ سرینَے پهن کنگ.
۵_ پادَے ساقانی راست کنگ.
۶_ سرا گوں پُشتا برابر کنگ.
۷_ ماں رکوعا ۳ بَرا “سبحان ربی العظیم” گوشگ.
۸_ چه رکوعا پادآیگ‌َے وهدا امام گوں سکیں توارا “سمع الله لمن حمده” به‌گوشیت و مقندی “ربنا لک الحمد” و آيی که تهنا نماز وانیت هر دوئیناں به‌گوشیت و پدا چه رکوعا کامل راست به‌اوشتیت.

 “سجدهَے سنتاں”

۱_ سجدهَے روگـَے وهدا تکبیر گوشگ.
۲_ ماں سجدها اولا هردوئیں ٹونگانا ایرکنگ.
۳_ رندا هردوئیں دستانا ایرکنگ.
۴_ رندا پونزا ایرکنگ.
۵_ رندا پیشانیا ایرکنگ.
۶_ ماں سجدها سرگا ماں دو دستانی میانا ایرکنگ.
۷_ ماں سجدها لاپا چه رانان و پهلوگاں و چه باسکاں دور کنگ.
۸_ سروشکانا چه زمینا چست کنگ.
۹_ ماں سجدها ۳ بَرا “سبحان ربی الاعلی” گوشگ.
۱۰_ تکبیر گوشگ، چه سجدهَے پادا آیگَے وهدا.
۱۱_ چه سجدهَے پادآیگَے وهدا اولا پیشانی و پدا پونز و پدا دستان و پدا ٹونگانی چست کنگ.
۱۲_ دوئیں سجدهَے میانا گوں دلجمی نندگ.

 “تحیاتَے نندگَے سنتاں”

ماں (التحیاتا) ۱۳ سنت هست‌اِنت:

۱_ راستیں پادَے(قدما) اوشتائینگ و چپیں پادَے واپینگ و سرَے نندگ.
۲_ هر دوئیں دستانا رانَے سرا ایرکنگ.
۳_ ماں تشهدا به “اشهد أن لا اله” شهادتَے چنگلا چست کنگ و به “الا الله” ایرکنگ.
۴_ ماں آخریں (التحیاتا) درود وانگ.
۵_ رند چه درودا، مأثوره ئیں دعایَے وانگ و یا دگه دعایے وانگ، که چه قران و یا حدیثا به‌بیت.
۶_ په چپ و راستا سلام دیگ.
۷_ اولا په راستا سلام دیگ.
۸_ امام، سلامَے وهدا، نیتِ مقتدی و فرشتگان و صالحیں جنانی‌ به‌کنت.
۹_ مقتدی نیتِ سلام به امام و فرشتگان و صالحیں جنان و راستیں دست‌َے و وچپیں مقتدیاں به‌کنت.
۱۰_ آیی که تهنا وانیت تهنا فرشتگانی نیتا به‌کنت.
۱۱_ مقتدی په‌جم گوں اماما سلام به‌دنت.
۱۲_ امام دومیں سلاما چه اولیں سلاما یواش‌تِر به‌گوشیت.
۱۳_ مسبوق باید وداریگ اشی به‌بیت که امام نماز تمام کنت.

“نماز‌َے فرضاں”
۱_ تکبیر تحریمه. الله اکبر گوشگ.
۲_ قیام (اوشتگ).
۳_ قراءت. ( قرانَے وانگ).
۴_ رکوع.
۵_ هر دوئین سجده.
۶_ تشهدَے اندازها نندگ ماں آخریں تحیاتا.

“جنین و مردین‌َے نمازَے دگری/فرق”
۱_ جنیں تکبیر تحریمهَے وهدا دستانا داں کوپگاں چست کنت و دستانا چه چادرَے چیرا دَر مه‌کنت.
۲_ دستانا سینگَے سرا بندیت و راستیں دستَے تلونکا ماں چپیں دستَے پشتا ایر کنت، چُش که مردیناں دستان نبندیت.
۳_ ماں رکوعا باز چوٹ مه‌بیت و هر دوئین دستَے چنگلانا به ٹونگاں ایر کنت و چنگلانا گوں همدگه به‌چسپین‌اِیت و هر دوئین باسکاں گوں پهلوگاں وهر دو قدماں گوں پادانی مُچّاں به‌چسپین‌اِیت.
۴_ ماں سجدها قدماں چست مه‌کنت، بلکیں هردوئیں پادانا چه راستیں گوزا دَر به‌کنت و به‌طور کامل جَم بیت و سجدۀ به‌کنت، طوری که لاپا گوں رانان و باسکاں گوں پهلوگاں به‌چسپین‌اِیت و سروشکاں به زمینا اِیر کنت.
۵_ ماں تحیاتا ماں چپیں پادَے سرا نندیت و هردوئیں پادانا چه راستیں گوزا دَر کنت و دوئیں دستانا به زاناں اِیر کنت و چنگلانا گوں همدگه چسپین‌اِیت.

نمازَے هما آداب که په جنین و مردیناں یک اَنت

ماں اوشتگا سجد‌هَے جاگها و ماں رکوعا پادان و ماں سجدها پونزا و ماں تحیاتا دامُنا و سلام‌َے وهدا کوپگانا به‌چارنت. گِهاسَگَے وهدا دوئیں دپا به‌بنداَنت و همے‌پیما جَکگا داں امکانی هست‌اِنت دوری به‌کن‌اَنت.
چه سلاما پد، ۳ بَرا “استغفرالله” وانگ سنت‌اِنت.
چه هر فرضیں نمازا رند، چه چیریں دعایاں یکے بوان‌اِت:

۱_ “اللهم انت السلام و منک السلام، تبارکت یا ذالجلال و الاکرام”.
(یاالهی! تو سلامتے یَے واهندئے و سلامتی چه تئے نیمگا رسیت، تو بابرکتئے، اَے ٹوهی و کَرَمَے واهُند! ).

ملا علی قاری ماں وتی کتابا “مرقات” نبشتگ که اے گالرِد:
“الیک یرجع السلام، فحیّنا ربنا بالسلام وادخلنا دارک دارالسلام”
چه حدیثا ثابت نهنت، بلکیں اے گالرد لهتے قصه گوشوکاں هور کرتگ اَنت.
۲_ “لا اله الاالله وحده لا شریک له الملک و له الحمد وهو علی کل شیی قدیر”.
۳_ اللهم انی اعوذ بک من الجبن و اعوذ بک من ان ارد الی ارذل العمر و اعوذ بک من فتنه الدنیا و اعوذ بک من عذاب القبر.
(یاالهی! من به تو پناه یاروں چه تُرسا، و به تو پناه یاروں چه زبریں پیریا و به تو پناه یاروں چه دنیائے فتنه‌ئا و به تو پناه یاروں چه قبرَے عذابا).

نانَے ورگَے سُنتاں

۱_ پَرزونگَے/ سفرهَے تچک کنگ.
۲_ دستانا داں مُچّا شودگ.
۳_ بسم الله‌ئے وانگ گوں سکیں توارا.
۴_ گوں راستیں دستا نانَے ورگ.
۵_ ماں نانَے ورگَے دیوانا، کسے که چه درستاں ٹوه‌تِر اِنت، سلاه جنگ به‌بیت داں نان‌َے ورگا بندات به‌کنت.
۶_ وهدے ناناں یک پیمین‌ اَتنت چه وتی دیما بوراِت.
۷_ اگاں لُنکهے په زمینا کپت آئیا تمیز به‌کن‌اِت و بوراِت.
۸_ وهدے که نانا وَراِت، تکّہ مه دے اِت.
۹_ نانانا ایراز مه‌گراِت.
۱۰_ نانَے ورگَے وهدا کَوشانا درکن‌اِت.
۱۱_ نانَے ورگَے وهدا هردوئیں ٹونگانا به اوشتائین‌اِت و پُشتا په زمینا اِیر به‌کن‌اِت یا یکیں ٹونگا به اوَشتائین‌اِت و دومیں ٹونگا ماں زمینا اِیرکن‌اِت و ماں آئی سرا به‌ننداِت یا هر دوئیں ٹونگانا په زمینا اِیرکن‌اِت و تحیاتَے وڑا به‌ننداِت.
۱۲_ گلاسا به‌ چَٹّ اِت و تمیزی به‌کن‌اِت. ماں حدیثا آتکگ که په همے خاطرا گلاس په وتی صاحبَے دعایا بکشگ بیت.
۱۳_ چه نانَے پد، ورگا چنگلانا به چَٹّ اِت.
۱۴_ چه نان‌َے ورگا پد، چیریں دعایا به‌وان‌اِت:
“الحمدلله الذی اطعمنا و سقانا و جعلنا مسلمین”.
(پهکیں ساڑایگ مخصوص په الله‌ئا اَنت که مارا نانی دات و مارا آپی دات و مارا مسلمانی کت).
۱۵_ اولا پرزونگ/سفره جمع کنگ ببیت و پدا چست به بِت.
۱۶_ چه سفرهَے چست کنگا رند، چیریں دعایا بوان‌اِت:
“الحمد لله حمدا کثیرا طیبا مبارکا فیه غیر مکفی و لا مودع ولا مستغنی عنه ربنا”.
(پهکیں ساڑایگ په الله‌ئا اَنت، ساڑایگے پاکین و پُربرکتیں، پروردگارا! ما اے نانانا یلا کت، البت نه په اے پگرا که کافی زانگے یا یک‌سَرا یلاکنگَے و یا وتا را بے نیاز زانگ).
۱۷_ دستانا بشوداِت.
۱۸_ مضمضه کن‌اِت. (دپا بشوداِت).
۱۹_ اگاں یکے اولا بسم الله‌، شمُشت گُڑا اے دعایا بوان‌اِت:
“بسم الله اوله و آخره”
۲۰_ اگاں جاهے دعوت بوت‌اِت چه نانَے ورگا پد، اے دعایا بوان‌اِت:
(اللهم اطعم من اطعمنی و اسق من سقانی)
(یاالهی! کسی که منا نان دات تو هم آئرا نان بدئے و کسی که منا آپ دات تو هم آئرا آپ بدئے)
۲۱_ سرکهَے ورگ سنت اِنت.
۲۲_ اگاں یکے خالصیں گندم استفاده‌ کنت لهتے جو هم هوراِش به‌کنت، گواهیں کم هوراِش به‌کنت داں مُزِّ عمل کنگ به سنتا به آئیا به‌رسیت.
۲۳_ گوشتَے ورگ سنت‌اِنت. ارشاد نبوی اِنت: “ورگانی سردار ماں دنیا و آخرتا گوشت‌اِنت”.
۲۴_ مسلمانیں براسَے دعوتَے قبول کنگ سنت اِنت.
البت اگاں گیشتریں پولی چه حرامیں مالا اِنت (ربا، رشوه و…) یا که آیی بد عملیں مردمے اِنت، گُڑا نباید که دعوتی قبول کنگ به‌بیت.
۲۵_ میّتَے نزدیکیں وارثانی نان دیگ سنت‌اِنت.

آپَے ورگَے سنتاں

۱_ گوں راستیں دستا ورگ، چیا که شیطاں گوں چپیں دستا وارت.
۲_ نشتکا آپَے ورگ.
۳_ بسم الله‌ئے گوشگ ورگَے وهدا و چه ورگا پد “الحمدلله” گوشگ.
۴_ گوں ۳ نَفَسا ورگ، نفسَے کَشَّگَے وهدا لیوانا دور به‌داراِت.
۵_ چه لیوانَے پرُشتگیں جاها مه‌وراِت.
۶_ چه مَشکے دپا آپ مه‌وراِت(مشکا گوں دپ ماں دپ مه بِت) و همے‌پیما گلاسے یا دگه چیزے که امکانی هست‌اِنت ناگهانی چه آیی باز آپ به‌رچیت مه‌وراِت.
۷_ چه آپَے ورگا پد، چیریں دعائَے وانگ سنت اِنت:
“الحمد لله الذی سقانا عذبا فراتا برحمته ولم یجعله ملحا اجاجا بذنوبنا”
(حمد و ستا مخصوص الله پاک اِنت که گوں وتی رحمتا مارا وشیں آپی وارینت و آئرا گوں مئے گناهانی سببا سور و تَهلی نه‌کت).
۸_ اگاں دگه کسی‌ئا آپ دیئیت چه راستا بندات به‌کن‌اِت.
همے‌پیما اگاں چایی و شربت و یا دگه چیزے دیئیت چه راستا بنگیج به‌کن‌اِت.
۹_ چه شیرَے ورگا پد، اے دعایا به‌وان‌اِت: “اللهم بارک لنا فیه و زدنا منه”.
(یاالله! اے شیرا په‌ما پر برکت به‌کن و مارا چه آئی گیشتر بهره‌مند به‌کن).
۱۰_ آپ دیوک چه پهکان پد، آخرا به‌وارت.

پُچّ وپوشاکَے سُنتاں

۱_ رسول الله صل الله علیه وسلم اسپیتیں پُچَّے گورا کنگا دوست داشت.
۲_ جامگَے و گنج‌پراتَے و… گورا کنگَے وهدا اولا راستیں آستینکا گورا کن‌اِت و پدا چپیں آستینکا و همے‌پیما ماں شلوارَے پادا کنگا اولا راستیں پادا و پدا چپیں پادا ماں شلوارا به‌کن‌اِت.
۳_ شلوار یا ازار و… چه پاد‌َے شیلانچُکاں بالاتِر به‌کن‌اِت، چیا که پاد‌َے مُچَّے پوشگ الله پاکَے خشم گریت، رسول الله صل الله علیه وسلم‌ گوشیت: “کسے که وتی شلوارا چه پادَے مُچّا جهل‌تِر کنت الله جل جلاله آئرا په رحمت نه‌چاریت”.
۴_ نوکیں پُچَّے گورا کَنگَے وهدا اے دعایا به‌وان‌اِت:
“الحمد لله الذی کسانی هذا الثوب و رزقتنیه من غیر حول منی و لا قوه”.
(پهکیں ساڑایگ مخصوص الله جل جلاله اَنت که اے پُچا منا داتی بے منی زور و توانا).
۵_ عمامه‌ئے چیرا کلاهَے اِیرکنگ سنت‌اِنت.
۶_ رسول الله صل الله علیه وسلم جامگا دوستَ داشت.
۷_سیاهیں عمامه‌ سنت‌اِنت و شمله‌ئے زورگ هم سنت‌اِنت.
۸_ جامگ و کوٹ‌ و… درکنگَے وهدا، اولا چپیں دستا چه آستینکا درکن‌اِت، پدا راستیں دستا، همے‌پیما شلوارَے و… درکنگَے وهدا اولا چپیں پادا درکن‌اِت و پدا راستیں پادا.
۹_ کوشَے پاداکنگَے وهدا اولا راستیں کوشا پاداکن‌اِت، پدا چپیں پادا.
۱۰_ ماں کشّگَے وهدا، اولا چپیں پادا درکن‌اِت و پدا راستیں پادا.

مودَے سنتاں

۱_ رسول الله صل الله علیه وسلمَے مبارکیں موداں لهتے روایتانی تها داں گوشانی نصفا و دگه روایتے تها داں گوشانی نرمه‌ئا دارگ اِش ثابت انت.
۲_ مودَے هِلّگ داں گوشَے نرمه‌ئا و یا کَمُّکے جهل‌تِر سنت‌اِنت و سرَے تراشگ هم سنت‌اِنت و مودانی گونڈ کنگ چه پهکیں گوزاں یک اندازگا جایز اِنت، البت مودانا چه گردنا گونڈ کنگ و چه دیما ٹوه هِلّگ جایز نه‌اِنت، همے‌پیما سرَے جاگهے تراشگ و وجاگهے هشت‌اِن هم جایز نه‌اِنت. الله پاک پهکیں مسلمانانا چه اے گناها حفاظت به‌کنت.
۳_ رسول الله صل الله علیه وسلمَے دستور اِنت که: ریشانا بِل‌اِت و بروتانا گونڈ به‌کن‌اِت. ریشَے تراشگ و یا گونڈ کنگ‌اِش که چه یک مشتے کمتر به‌بنت حرام اِنت. الله جل جلاله پهکیں مسلمانانا چه اے کارا نجات بدنت.
یک مشت‌ے اندازها ریشَے هِلّگ واجب اِنت و چه حدیثاں ثابت اِنت.
۴_ بروتانا چه بُنا چِنَگ سنت‌اِنت و ماں حدیثاں په دراجین بروتانی هلّگا تهدید و سکیں وعید آتکگ.
۵_ باید ناپگَے چیریں مودان و بگَلَے مودان و بروتاں و ناخناں و… زوت زوت چنگ ببنت و گیش چه ۴۰ روچا دیر کنگ ماں اے کارا گناه اِنت.
۶_ مودانا شودگ و روغن جنگ و کَرّگ سنت اِنت، وهدے که ضرورت نیست اَت یک و دو روچَے میانا فاصله هِلّگ به‌بیت.
۷_ کَرَّگَے وهدا چه راستا بندات به‌کن‌اِت.
۸_ وهدے که آدینکا چاراِت اے دعایا به‌وان‌اِت:
“اللهم انت حسنت خلقی فحسن خلقی”.
(یاالله! تو منا دُرّیں دیمے داتگ منی اخلاقا هم جوان به‌کن).

نادراه و بیمارَے چارَگَے سُنّتان و بیمارے وهدا درمانَے کارمرز کنگ

۱_ مریضیے وهدا درمان و دوائَے استفاده کنگ سنت‌اِنت، البت شفایا باید چه الله بزانیں.
۲_ درمان کنگ گوں سیاه‌ دانگ و بینگا سنت‌اِنت.
رسول الله صل الله علیه وسلم گوشیت: “عودوا المریض”.
(مریضا بچاراِیت).
چه مهتر جابر رضی الله عنه روایت‌اِنت: “مرضت مرضا فاتاني النبي صل الله علیه وسلم یعودني الخ”.
(من یکبرے مریض بیت‌آں، رسول الله صل الله علیه وسلم په منی چارگا آتک).
۵_ چه مریضَے گندَگا پد، بایداِنت زوت په وتی منزلا واترّ بکنَے(بزاں اودا باز نندگ مبیت).
چیا که امکان داراِیت بازیں نندگ په مریضا مزاحمت و ناراضی ببیت و یا ماں گسَے کاراں کمّی پیش بییت.
۶_ نادراهَے چارگَے وهدا بایدانت آئیا امیدوار بکنَے و امیدواریں گپ اودا جنگ ببیت، په درور: ان شاءالله شما زوت وشَّ بِت، الله سکیں زور مندیں ذاتے، غم مکن.
۷_ وهدے په یکے چارگا شُت اِت، اے جهلیگیں گالاں به گوش اِت:
“لا باس طهور ان شاءالله”.
(ایرادی نه اِنت، ان شاءالله اے مریضی په تَئے گناهانی پلگار‌یا اِنت) و پدا گوں اے گالاں هفت بَرا په مریضا شفا به لوٹ‌اِت:
“اسال الله العظیم، رب العرش العظیم ان یشفیک”
(من چه الله پاکا که باز ٹوه‌اِنت و عرشَے واهندانت په تو شفا لوٹوکاں).
رسول الله صل الله علیه وسلم گوشیت: چه اے دعائَے هفت برَے وانگا، مریض جوان بیت، مگه آ کسے که موتی آتکگ.

سات و سفرَے سنتاں

۱_ په سات و سفرا کم چہ کم ۲ نفر، گوں همدگرا برونت، یک نفرے نباید که تهنکایی سفر بکنت، البت مجبوری و ضرورتَے وهدا ایرادی نیست‌اِن.
۲_ وهدے په سواریا پادا ایرکن اِت “بسم‌ الله” بگوش اِت.
۳_ وهدے سوار بوت‌اِت ۳ بَرا الله اکبر بگوش اِت و پدا اے دعایا به‌وان‌اِت:
“سبحان الذی سخرلنا هذا و ما کنا له مقرنین و انا الی ربنا لمنقلبون”.
(پاک و تمیزاِنت آئی که اے سواریا مـے په ما رامی کُت که ما نتوانت ایشیا ماں وتی اختیارا بیاریں بی شکّا که ما پهکیناں په دیم الله رئیین).
۴_ پَدا اے دعایا به‌وان‌اِت:
“اللهم هوِّن علینا سفرنا هذا و اطوِعنا بُعده، اللهم انت الصاحب فی السفر و الخیلفه فی الاهل، اللهم انی اعوذ بک من وعثاءالسفر و کآبة المنظر و سوء المنقلب في المال والاهل و الولد”.
(یا الله! مَے اے سفرا آسان به‌کن و دورے په‌ما به‌پیچ، یا الله! توئے مے رفیق ماں سفرا و مَے جهمنندَے ماں اهل و عیالا، یا الله! من په تو پناه یاروں چه سفرَے سکی‌ا و چه رڈیں جاگهانَے گندگا و چه بدیں حالتَے گندگا ماں مالا اهل و عیال رند چه ارگشتنا).
۵_ ماں مسافرتا اگاں جاگهے منت‌اِت، سنت‌اِنت که راهَے سرا مه‌ اوشت‌اِت داں راه بندگ مه‌بیت و مردم دلسیاه مه‌بنت.
۶_ ماں سفرَے تها هر وهدے که سواری په دیم بلندی‌ یے حرکتی کت “الله اکبر” بگوش‌اِت.
۷_ وهدے که سواری چه بُرزگے جهل کیت “سبحان الله” به‌وان‌اِت.
۸_ وهدے که ماں شهرے یا کلّگے رَواِت یک رندے اے دعایا به‌وان‌اِت:
“اللهم بارک لنا فیه” (یاالله! مارا ماں اے شهرا برکت بدَے).
پَدا اے دعایا به‌وان‌اِت:
“اللهم ارزقنا جناها و حبِّبنا الی اهلها و حبِّب صالحی اهلها الینا”.
(یاالله! مارا چه اے شهرَے نیبگاں بهره‌مند به‌کن و مارا ماں اے شهرَے مردماں محبوب به‌کن و نیکیں مردماں اے شهرَے محبت‌اِش ماں مَے دلَے تها دَور به‌دئے).
۹_ رسول الله صل الله علیه وسلم گوشیت: “وهدے که ماں سفرا شمَے کار جوان بوت هرچ زودتِر په لوگا واتر کن‌اِت، بے ضرورتا باز مه‌مان اِت”.
۱۰_ وهدے که چه دراجیں سفرے واترکن‌اِت شپا ماں گسا مان مه‌بِت، بلکیں ماں صحبَے ٹیمبا مان بِت.
البت اگاں لوگَے مردماں چه شمے آیگا باخبر اَتنت و شمَے ودارات اَنت گڑا ماں شپا آیگا ایرادے نیست‌اِنت.
۱۱_ په کسے که چه سفرا واتر کنت سنت‌اِنت اول سرا په مسجدا به‌روت و ۲ رکعت نماز به‌وان‌اِیت.
۱۲_ چه سفرَے واترکنگَے وهدا چیریں دعایا به‌وان‌اِت:
“آئِبون تائِبون لربِّنا حامدون”.
(ما واترکنوکاں، توبه کنوکاں، بندگی کنوکان و په وتی پروردگارا حمد و ستا کنوکانیں).

نکاحَے سنتاں

۱_ سنتیں نکاح (با برکت) هما اِنت که سادگ و خالی چه رسم و رسوماں به‌بیت.
۲_ په نکاح کنگا نیکیں مردمے شوهاز کنگ و نکاح کنگ، سنت‌اِنت.
۳_ نکاحَے مشهور کنگ سنت‌اِنت.
۴_ لَبّ/مَهر نباید چہ تُهک و توانا گیشتِر ببیت.
۵_ ماں یکجاهی یَے شپا سالونک وهدے که گوں بانورا تهنا بیت، وتی دستا بانورَے پیشانے سرا ایر بکنت و اے دعایا به‌وانیت:
“اللهم إنی اسالک خیرها و خیر ما جبلْتها علیه و اعوذ بک من شرِّها و شرِّ ما جبلتها علیه”.
(یاالله! من چه تو وتی لوگبانُکَے خیر و وشیاں و شرّیں اخلاقَے لوٹوکان و چہ آئی شِرّ و بدیں اخلاقاں په تو پناه بَراں).
۶_ وپت و وابَے وهدا چیریں دعایا به‌وانِت، چه اےے دعائَے رنگ و اثرا شیطاں، په شمئے چکا نزیک بیت نکنت و آئیا تاوانے دات نکنت:
“بسم الله، اللهم جنِّبناالشّیطان وجنِّب الشیطان مارزقتنا”.
(من گوں الله پاکَے ناما اے کارا بندات کناں، یاالله! مارا و زهگے که تو مارا دیئے چه شیطانا حفاظت به‌کن).
۷_ چه یکجاهے شپا پد، دعوتے چارینگ/ولیمه ئَے دیگ په سیاد و دوستان و مسکیناں سنت‌اِنت و په ولیمه‌ئا لازم نه‌اِنت که نان باز جوان کنگ به‌بیت، بلکیں اگاں یکے وتی توانَے اندازگا کمیں نانے جوان کرت‌ و په دوست و عزیزان کم کم دات ولیمه‌ئَے سنت ادا بیت و رڈتریں ولیمه آیی اِنت که هزگار و سیٹاں دعوت کنگ به‌بنت و مساکین و فقیران و اهل دین‌ نادید گرگ ببنت.
“شرُّ الطعامِ طعامُ الولیمة یُدعي لها الاغنیاءُ و یترک الفقراءُ الخ”.
چه اے‌پیمیں ولیمه‌ئا پرهیز کن‌اِت و ولیمه‌ئا رسول الله صل الله علیه وسلمَے سنت بزان‌اِت و انجام بدییت و اے نکتها وتی یاتا بداراِت که ولیمه‌ئَے که په نام و نمودا و په مردمانی ساڑایگَے واستا، دیگ به‌بیت ثوابی نیست‌اِنت، بکلیں برعکس بیت که الله ناراض و هژم گیرت

زهگَے پیداگ بوهگَے سنتاں

۱_ زهگَے پیداگ بیگَے وهدا ماں راستیں گوشَے بانگ و ماں چپیں گوشَے اقامت گوشگ به‌بیت.
۲_ ماں هفتمی روچا په زهگا وشیں نامے ایرکنگ به‌بیت.
۳_ ماں هفتمی روچا شَشِگِی/عقیقه کنگ به‌بیت. اگاں هفتمیں روچا نه‌بوت ماں چاردهمی روچا و اگاں نه‌بوت ماں بیست و یکمی روچا عقیقه انجام دیگ به‌بیت.
۴_ زهگَے سرَے موداں تراشگ و ایانی وَزنَےاندازگا نقره صدقه کنگ ببیت.
۵_ چه زهگَے سرَے تراشگا پد، آئی سرا زعفران لگاشگ ببیت.
۶_ په مردیں زهگا ۲ پس و په جنیں چُکّا ۱ پسے ششگی سنت‌اِنت.
۷_ عقیقه‌ئے گوشتا چِه هامکا و چه گِرادَگا پد تون‌اِت مردمانا به‌دے اِت.
۸_ چه عقیقه‌ئے گوشتا پِس، ماس، پیرک، بَلُّک، خلاصه پهکیں مردماں تون‌اَنت استفاده به‌کن‌ اَنت.
۹_ چه یک ٹوهیں نپَرے (یا گسَے کماش) لوٹگ به‌بیت که یک چنڈ نایے به‌جاییت و زهگَے دپا بدنت و په زهگا نیکیں دعا به کنت.
۱۰_ وهدے که زهگ په ۷ سالگیا رس‌اِت نماز و ایدگه دینَے احکاماں تعلیم دیگ بنت.
۱۱_ وهدے که په ۱۰ سالگیا رس‌اِت په زور به نمازَے وانگا فرمان کنگ ببیت و ضرورت‍َے وهدا جنگ به‌بیت داں نمازا پایبند به‌بیت.
مروچی پِس و ماس په وتی زهگانی تربیتا باز بی تفاوت اَنت و تارا اے‌پیما گوشگا اَنت و قانع‌ کن‌اَنت که مئے زهگ هنگتا گونڈ اِنت، ٹوه به‌بیت شرّ بیت، اما بزانیں:
خشت اول چون نهد معمار کج
تا ثریا می‌رود دیوار کج

په همے‌خاطرا چه هما زهگَے اولا په وتی زهگَے شَوق کنگ و شرّ کنگا په نیکیں اخلاقا تلاش و کوشست به‌کن‌اِت، اگاں نه پدا پشیمان بِت.

موت و موتا چه پدَے سنتاں

۱_ وهدے موتَے نشاں ماں یکے ظاهر بیت‌ اَنت دیمے په قبله‌ئا به‌کن‌اِت. ‌و توحیدَے کلمه په آیی تلقین کنگ به‌ببیت.
۲_ هرکسے که موتَے نزیک بوهگا ماراِت اے دعایا به‌وانیت:
“اللهم اغفرلی وارْحمني و الحِقْنی بالرَّفیق الاعلي”.
(یاالله! منا به‌بکش و په من رحم بکن و منا به بالادیں دوستاں به‌رسیں).
۳_ وهدے که روحَے دربیگا احساس کنت اے دعایا به‌وان‌اِیت:
“اللهم أعنِّی علي غَمَرات الموت و سَکَرات الموت”.
(یا الله! منا ماں موتَے سکیان و بے هوشیاں موتَے کمک به‌کن).
۴_ وهدے که یکیے فوت کت وارثان و دوست و نزدیکاں اے دعایا به‌وان‌ اَنت:
“إنا لله وانا الیه راجعون، اللهمَّ اْجُرْني فی مصیبتی و اخْلف لي خیراً منها”.
(بی شک ما چه الله پاک‌ایں، و په الله‌ئے نیمگا واتر کنیں. یاالله! ماں اے مصیبتا منا مزّ بدئے و اشی بدلا منا شرّیں بدلے بدئے).
۵_ چه روحَے دربوهگا پد میّتَے چمّاں بندگ ببنت.
۶_ آ کسے که میّتا ماں تهتَے سرا اِیر کنت، “بسم الله” به‌گوش‌اِیت.
۷_ سنت‌اِنت میت هرچ زودتِر کَلْ کنگ به‌بیت.
۸_ وهدے که میّتا ماں قبرا اِیر کن‌اَنت اے دعا وانگ به‌بیت:
“بسم الله و عَلی مِلّةِ رسولِ الله”.
۹_ میت ماں قبرا په راستیں پهلوگا هنچو واپینگ به‌بیت که سینگی کامل په دیم قبله‌ئا قرار به‌گیرت و میّتَے پشت گوں قبرَے دیوالا چسپینگ به‌بیت، ماں اے زمانگا مردماں میّتا ماں پشتا واپین‌ اَنت وتهنا دیمَے په قبله‌ئا کن‌اَنت، اے‌پیما کامل برعکس گوں سنتا اِنت.
۱۰_ میتَے مردمانی نان دیگ سنت‌اِنت، اے نانانی ورگ په ایدگه سیاد و وارثاں جایز نه‌اِنت، و همے‌پیما اے کارَے کنگ په ریا و نام و نمودا جایز نه‌اِنت، بلکیں باید وتی اندازگا آ چیزے که هست‌اِنت په میّتَے لوگمانا دیگ به بیت.
۱۱_ رسول الله صل الله علیه وسلم وهدے که چه میتَے کَلْ کنگا هَلاس بوت په میّتا چه الله پاکَے نیمگا معافی بکشگ لوٹ‌اِت و ایدگرانا هم گوشتی که: په وتی براسا استغفار بکن‌اِت و دعا بکن‌اِت که الله پاک آئرا ماں منکر و نکیرَے دیما ثابت قدم بداراِیت.
چه کَلْ کنگا پد دیم په قبله‌ئا کنگ و دعا کنگ سنت‌اِنت، البت چه جنازهَے نمازا پد، دعا کنگ اے‌پیما که مروچاں رواج گپتگ، جایز نه‌اِنت.

واب و وَپسگَے سنتاں

۱_ گوں وضوئا وپسگ سنت‌اِنت.
۲_ وهدے که به نُپادا شت‌اِت نُپادا گوں یک پُچّے و یا دگه چیزے ۳ بَرا به‌کَش‌ّاِت.
۳_ چه وابا پیسر، اے چیریں کارانا گوں “بسم الله” گوشگا به‌کن‌اِت.

(۱) دَروازگاں به‌بنداِت. (۲) چراغا به‌کش‌اِت. (۳) مَشکَے دپا به‌بنداِت. (۴) گلاس‌ و جاگاهانی دپا به‌بنداِت.
۴_ چه وپتنَے/عشاء نمازا پد، نندگ و مجلس گرگ مَکَن کنگ بوتگ، چه وپتنَے نمازا پد به‌وپس‌اِت، البت په وعظ و نصیحت (یاں دگه دین‌ی کارے) و یاں په روزگارے شوهاز کنگا، آگاه بوهگ شر اِنت.
۵_ وپسَگَے وهدا ۳ برا سرومگ ماں راستیں چما و ۳شیپگ سرومگ ماں چپیں چما کشَّگ په جنین و مردیناں هر سنت‌اِنت. (ماں حدیثا آتکگ که “اثمد” ئے سرومگا ماں چماں کن‌اِت، چیا که “اثمد” بینائیا گیش کنت و مُچَاچانا رشدَ دنت.
(روشن به‌بیت که “اثمد” یک مخصوصیں سرومگے که رنگی سیاه و دیم په سهری انت.
علامه مفتی محمد تقی عثمانی حفظه الله گوشیت: سرومگِ “اثمد” منی خیالا ایش‌اِنت که وهدے اے سرومگ ماں چما کنگ به‌بیت سیاه به بیت. مترجم).
۶_ وهدے لوٹ‌اِت که به‌وپس‌اِت لهتے آیت چه قرآنا به‌وان‌اِت واے سوره به‌وان‌اِت:
فاتحه‌، آیة الکرسی، سوره (تبارک الذی)، چاریں قُل‌، درود، اگاں باز نه‌وان‌اِت یک یا دو سوره حتماً به‌وان‌اِت که اے کار شمئے دگنیا و قیامتَے وش‌بختی زانگ بیت.
۷_ چه وپسگا پد، بی بی فاطمه ئے تسبیحات‌ به‌وان‌اِت: یعنی “سبحان الله” ۳۳ بَرا، “الحمدلله” ۳۳ بَرا و “الله اکبرا” ۳۴ برا به‌وان‌اِت.
۸_ په راستیں پهناتَے سرا وپسگ سنت‌اِنت.
۹_ لاپَے سرا وپسگ مَکَن اِنت.
۱۰_ چه دراج کشگا پد، ماں نُپادا اے دعایا به‌وان‌اِت:
“باسمک ربّی وضعت جنبی و بک ارفعه، إن امسکت نفسی فاغفر لها و إن ارسلتها فاحفظها بما تحفظ به عبادک الصالحین”.
۱۱_ رندا اے دعایا به‌وان‌اِت:
“اللهم باسمک اموت و احیي”.
۱۲_ اول‌تِر چه وپسگا ۳ بـَرا گوں اے کلمه‌ئا استغفار بکن‌اِت:
“استغفر الله الذی لا اله الا هو الحی القیوم و اتوب الیه”.
۱۴_ اگاں شما ترسناکیں واب‌ے دیست و شمئے چم پچ بوتنت، ۳ بَرا چپیں گوزا تُه کن‌اِت و ۳ بَرا “اغوذ بالله من الشیطان الرجیم” ئا بوان‌اِت و پهناتا به‌ٹگلین‌اِت.

وسوسه‌ ءِ وهدا سُنّت چے انت

گناه یا کفرَے وسوسه ئے وهدا، چیریں کلمه‌ وانگ به‌بنت:
“أعوذ بالله من الشیطان الرجیم” و پدا اے‌پیما به‌گوشگ ببیت: ” آمنتُ بالله و رُسُلِه”.

*فکر کنَگَے سنت*
ماں جهان و الله پاکَے مخلوقانَے بارها فکر کنگ سنت‌اِنت. البت ماں الله پاکَے جندَے بابتا پگر کنگ وش نه‌اِنت. هماپیما که ماں حدیثا آتکگ: “تَفَکَّروا في خَلقِ اللهِ و لاتَتَفَکَّروا في الله، فإنکم لَم تَقدِروا قَدرَه”.

*لهتے چه دینی مهمیں رهشونیاں*

قرآن: هر کس رسول الله صل الله علیه وسلما رندگیری به‌کنت، آییا الله پاکا رندگیری کرتگ.
حدیث: کسی که مئے گونڋینانی سرا رحم و شفقت مه‌کنت و په ٹوه‌تِریناں احترام مَهلیت و په نیکیں کاراں دستور مه‌دنت و چه بدیں کارآں مَکَن مه‌کنت، چه مئے گروها دَراِنت.
حدیث: کسے که به مسلمانے ظاهر و سر بُرا ضرر و تاوان به‌رسین‌اِیت و یا په چیرے په آئیا ضررا حیله و مکر به‌کنت، آیی چه الله پاکَے رحمتاں دور و ملعون‌اِنت.
حدیث: ماں دگنیائا طوری زندگی به‌کن‌اِت که یک غریبے (ماں سَپَرا) گوازین‌اِیت.
حدیث: پکّائیں مسلمان کسی‌اِنت که ایدگه مسلماناں چه آیی دَپ و زبانا امن به‌بنت.
حدیث: کسے که په وتی پت و ماتا آزار رسین‌اِیت، ماں همے دگنیائا وتی کارَے سزایا گنداِیت.
حدیث: پنچ چیزَے ارزشا پیسر چه پنچ چیزا به‌زان‌اِت: ۱_جوانی ارزشا پیسر چه پیریا. ۲_ جاندْراهی ارزشا، پیسر چه نادْراهیا. ۳_ هزگارے ارزشا پیسر چه نیزگاریا. ۴_ فراغتَے ارزشا پیسر چه گرفتاریا. ۵) زندگے ارزشا پیسر چه موتا.