هرگاه سطح یادگیری دانش‌آموز از بالا به پایین نزول کرده باشد و دانش‌آموز به مطالعه و درس و کلاس بی‌توجه باشد می‌گویند «افت تحصیلی» اتفاق افتاده است. عوامل بسیاری در افت تحصیل دانشآموزان دخیل هستند که اصلی‌ترین آنها «خانواده» و «اجتماع» است. زمانی‌که والدین با مشکلات تحصیلی فرزندان خود مواجه می‌شوند، بهتر است به‌جای اقدامات […]
هرگاه سطح یادگیری دانش‌آموز از بالا به پایین نزول کرده باشد و دانش‌آموز به مطالعه و درس و کلاس بی‌توجه باشد می‌گویند «افت تحصیلی» اتفاق افتاده است. عوامل بسیاری در افت تحصیل دانشآموزان دخیل هستند که اصلی‌ترین آنها «خانواده» و «اجتماع» است. زمانی‌که والدین با مشکلات تحصیلی فرزندان خود مواجه می‌شوند، بهتر است به‌جای اقدامات خودسرانه با استفاده از «مشاورۀ تحصیلی» به بررسی علل و عوامل این افت تحصیلی پرداخته و برای حل این معضل راهکار بیابند. «خدانظر حسینی‌فر»؛ معلم و مشاور تحصیلی اهل‌سنت در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی سنی‌آنلاین به بیان مهم‌ترین علل افت تحصیلی و راه‌های مقابله با آن پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم:
لطفاً دربارۀ اهمیت مشاورۀ تحصیلی بگویید
مشاور به‌معنای مشورت‌دهنده است. ازآنجایی‌که یک فرد نمی‌تواند مشورت‌دهندۀ ذهن خودش باشد، حتماً باید در مسائل با فردی که دانش کافی در زمینۀ مشورت دارد، ارتباط برقرار کند تا بتواند درست و اصولی از فکر، رأی و ایده او در رسیدن به اهدافش استفاده کند. با این تعریف مشخص شد که هر فردی به مشاور نیاز دارد. دانشآموزان برای «درس‌خواندن»، «برنامه‌ریزی دروس»، «مدیریت زمان» و «انگیزه برای ادامۀ تحصیل» به مشاوران متخصص و باتجربه نیاز دارند. در واقع مشاور تحصیلی همان متخصصی است که دانش‌آموز را در رسیدن به اهدافش کمک می‌کند.
متاسفانه امروزه جامعۀ ما به‌ویژه در سیستان‌وبلوچستان با معضل «افت تحصیلی» مواجه است. جنابعالی به‌عنوان یک مشاور تحصیلی، چه عوامل را در این‌خصوص دخیل می‌دانید؟
عوامل بسیاری در افت تحصیلی دانشآموزان دخیل هستند که هرکدام به‌تناسب خود می‌توانند دانش‌آموز را از ادامۀ تحصیل و فضای آموزشی دور کنند. بعضی از این عوامل عبارت‌اند از:
«والدین»؛ بسیاری از والدین هیچ‌گونه برنامه‌ریزی درست و صحیح و اصولی برای ادامۀ تحصیل فرزندانشان ندارند. این والدین هیچ‌نوع ارتباطی هم با مدرسه و معلم فرزندان خود ندارند.
«معلم»؛ در بعضی از مدارس معلم رشتۀ تحصیلی خود را تدریس نمی‌کند، بلکه ماده‌ای را تدریس می‌کند که با رشتۀ تحصیلی‌اش هیچ ارتباطی ندارد، در نتیجه با حضور خسته‌کنندۀ خود در کلاس، انگیزه را از دانش‌آموز می‌گیرد.
«مدرسه»؛ تحقیر و تنبیه دانشآموزان و عدم اجرای قوانین مدرسه باعث افت تحصیلی در مدارس می‌شود.
«جامعه»؛ دوستان، آشنایان و خویشاوندان در افت تحصیلی دانشآموزان نقش پررنگی دارند؛
«فقر فرهنگی»؛ فقر مالی و فرهنگی به‌نوعی می‌تواند افت تحصیلی را به‌دنبال داشته باشد.
«استفاده دانش‌آموز از فضای مجازی»؛ روی‌آوردن دانشآموزان به شبکه‌های اجتماعی و پرسه‌زدن در فضای مجازی، آنان را از کتاب و مطالعه دور می‌کند و در آنان انگیزۀ ادامۀ تحصیل را می‌خشکاند.
برای جلوگیری از معضل افت تحصیلی چه راهکاری‌هایی را پیشنهاد می‌کنید؟
در گام اول بایستی اولیا و سرپرستان دانشآموزان با مدرسه و مسئولین آن ارتباط تنگاتنگ داشته باشند. بهتر است والدین حداقل در ماه یک‌بار به مدرسه مراجعه کنند یا از طریق تماس تلفنی جویای تحصیل، مسائل انضباطی و پیشرفت فرزندانشان باشند. همچنین در خصوص پیشبرد اهداف تعلیم و تربیت با مدرسه همکاری و همفکری داشته باشند.
در گام بعدی، مدیر و ناظم و دیگر مسئولین مدرسه باید قوانین آموزش‌وپرورش را نکته‌به‌نکته اجرا کنند و دانشآموزان را از لحاظ توانایی و استعداد و روحی و روانی خانوادگی شناسایی کنند و با آنها همکاری لازم را داشته باشند و از هرنوع تنبیه و تحقیر دانشآموزان برحذر باشند و آنان را به ادامۀ تحصیل و کسب مدارج علمی تشویق کنند
شنیده می‌شود هرچه سطح تحصیلی دانشآموزان بالا برود، انگیزۀ تحصیل در آنان کم می‌شود، جنابعالی در نشست‌های‌تان با دانشآموزان چه‌قدر این مشکل را احساس کرده‌اید؟ و چه راهکارهایی را به آنها پیشنهاد کرده و می‌کنید؟
متأسفانه همین‌طور است؛ هر چه سطح و مقطع تحصیلی دانشآموزان بالا می‌رود، انگیزۀ تحصیلی در آنان کم می‌شود. بنده این مسئله را در ارتباط با دانشآموزان لمس و احساس کرده‌ام که تقریباً نیمی از دانشآموزان مقاطع بالا انگیزه‌‌ای برای ادامۀ تحصیل ندارند.
برای ایجاد انگیزه در دانشآموزان و ادامۀ تحصیل این راهکارها به ذهن بنده می‌رسد:
۱ـ برقراری ارتباط مسئولین مدارس با خانواده‌ها؛ قطعاً والدین دانش‌آموزانی که فرزندانشان انگیزۀ ادامۀ تحصیل ندارند، بیشتر به مشاوره و آموزش بعضی از مهارت‌ها نیاز دارند.
۲ـ ایجاد خودآگاهی در دانشآموزان؛ دانش‌آموز باید بتواند با خودآگاهی نقاط ضعف و قوت خود را بشناسد. در این‌خصوص معلمان و والدین نیز باید نقاط قوت استعدادها و توانایی‌های دانش‌آموز را به او گوشزد کرده و این استعدادها را تقویت کنند.
۳ـ توجه افراد آگاه و بانفوذ جامعه ازجمله اساتید دانشگاه، فرهنگیان، علمای دین، تاجران و سایر اقشار به پیشرفت تحصیلی و آموزش علمی؛
۴ـ دقت در انتخاب رشتۀ کنکوری؛ دانشآموزان رشته‌ای را انتخاب کنند که آیندۀ شغلی خوبی برای آنان داشته باشد، چراکه خیلی از افراد تحصیل‌کرده به دلیل عدم انتخاب رشتۀ خوب و مناسب پس از فراغت از تحصیل بیکار می‌مانند و این مسئله منجر به عدم ایجاد انگیزه در دانشآموزان درحال‌تحصیل می‌شود.
بفرمایید “فضای آموزشی”، “تبعیض در استخدام‌ها” و “تضمین شغلی” چقدر در افت‌تحصیل دانشآموزان مؤثر هستند؟
اگر فضای آموزشی مناسب نباشد و در استخدام‌ها تبعیض باشد و دانش‌آموز و دانشجویان تضمین شغلی در آینده نداشته باشند تا حدودی در افت‌تحصیلی تأثیرگذار است. باید چنین عوامل تا جایی که امکان دارد در نگاه محصلان حذف شوند، اگر والدین فرزندانشان را در برابر بی‌مهری‌ها و مشکلات مقاوم بار بیاورند و آنان را در رسیدن به اهداف‌شان امیدوار کنند و در انتخاب شغل و رشتۀ تحصیلی با مشاور تحصیلی در ارتباط باشند و نیز هیچ‌گاه به آنان نگویند که استخدام نمی‌شوند، قطعاً دانشآموزان کمتر دچار یأس و ناامیدی می‌شوند.
سخن آخر…
باید همۀ اقشار جامعه با توجه به شغل و موقعیتی که دارند، برای ایجاد انگیزه و حمایت از دانشآموزان دست‌به‌کار شوند و با همکاری و همدلی مانع افت تحصیلی و بی‌انگیزگی در دانشآموزان بشوند. به‌طور مثال؛ باید آموزش‌وپرورش وظیفۀ خود را خوب انجام دهد و با اولیای دانشآموزان دراتباط باشد؛ معلم در کلاس درس و بیرون از مدرسه و علما در مساجد با اولیای دانشآموزان ارتباط برقرار کنند و آنان را برای ادامۀ تحصیل فرزندانشان تشویق کنند؛ اساتید دانشگاه با سخنرانی در مدارس و مساجد برای والدین دانشآموزان و ریش‌سفیدان، معتمدین و همچنین توجیه افراد ثروتمند زمینۀ حمایت معنوی و مادی از دانشآموزان بااستعداد را فراهم کنند؛ نیروهای بازنشستۀ آموزش‌وپرورش با همکاری و هماهنگی و همفکری با نیروهای شاغل برای رفع اشکالات دروس دولتی اقدام کنند و دیگر اقشار جامعه با در اختیار قراردادن مکان و فضای آموزشی همکاری لازم را داشته باشند. خلاصه اینکه همه‌وهمه باید دست‌به‌دست هم بدهیم تا زمینۀ علم‌اندوزی و طی مدارج عالی علمی را برای فرزندان و نوجوانان و جوانان جامعۀ خودمان فراهم آوریم.