سنت آنلاین

 اعتکاف یعنی قطع تعلق از خلایق و اتصال با خالق!

اعتکاف در اصل مقاصد روزه را تکمیل می‌کند، معتکف از تمام تعلقات دنیوی دست مي‌کشد و خانه‌ی الله را جهت بندگی و اطاعت لازم مي‌گيرد تا به سعادت دنیا و آخرت نائل آید؛ قطعاً خداوند خواسته معتکف را برآورده می‌کند؛ هم‌چنان‌که اگر فقیری چند روزی دربار پادشاهی مهربان را لازم بگیرد، حتما پادشاه بامروت خواسته‌اش را اجابت می‌کند.
تبتل يعني بريدن از همه كس و هر چيز و پيوستن به او تعالي در حالت اعتكاف كاملاً ملموس است؛ زيرا پيش از اعتكاف روزه‌دار مي‌تواند به کار منزل و دنیای خود بپردازد و سفر كند و به بازار برود و حتى مجاز است در روز با همسر خود ملاعبه و در شب رمضان عمل جنسی کند؛ اما در حالت اعتکاف روزه‌دار نمی‌تواند در مسجد، و حتى بیرون مسجد در شب‌های رمضان هم‌بستری یا ملاعبه کند و اجازه ندارد جز براي قضاي حاجت از مسجد بيرون برود.

 از روایات چنین معلوم می‌شود که مشروعیت اعتکاف برای دریافت فضایل شب قدر است؛ از این‌رو معتکف به برکت اعتکاف، خود به خود به فضایل شب قدر دست مي‌يابد.

 اعتکاف در ده روز آخر رمضان، سنت مؤکده على الکفایه است؛ یعنی اگر یک نفر از اهل یک مسجد و بنا به قولی یک نفر از یک محله اعتکاف بنشیند، از گردن دیگران ساقط می‌شود.

 اعتکاف از قرآن مجید ثابت است؛ الله تعالى می‌فرماید: ﴿وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ﴾ [البقره: ۱۸۷]؛ وقتی در مسجد اعتکاف هستید، با زنان هم‌بستر نشوید.

این آیه دلیل است بر این که اعتکاف نزد الله از چنان حرمتی برخوردار است که روزه‌دار در شب‌های رمضان و حتى بیرون مسجد نمی‌تواند با زوجه‌اش عمل جنسی انجام دهد.

✅ ثبوت اعتکاف از سنت

عَنْ عَائِشَةَ، رَضِیَ اللَّهُ عَنْهَا، زَوْجِ النَّبِیِّ صَلَّىٰ اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّىٰ اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ کَانَ یَعْتَکِفُ الْعَشْرَ الأَوَاخِرَ مِنْ رَمَضَانَ حَتَّىٰ تَوَفَّاهُ اللَّهُ ثُمَّ اعْتَکَفَ أَزْوَاجُهُ مِنْ بَعْدِه.» (بخاری و مسلم)؛ پیامبر صلى الله علیه وسلم از وقتی كه به مدینه تشریف آورد تا وفات، ده شب آخر رمضان را اعتکاف می‌نشست؛ پس از وفات آن‌حضرت، همسران ایشان هم اعتکاف می‌نشستند.

در یک سال اعتکاف آن‌حضرت صلى الله علیه وسلم در رمضان فوت شد، به جای آن در شوال ۲۰ روز به اعتکاف نشست. (ترمذی)

 اعتکاف جامع عبادات است

عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، أَنَّ رَسُولَ اللهِ صَلَّىٰ اللهُ عَلیْهِ وسَلَّمَ قَالَ فِی الْمُعْتَکِفِ: «هُوَ یَعْکُِفُ الذُّنُوبَ، وَیُجْرَىٰ لَهُ مِنَ الْحَسَنَاتِ کَعَامِلِ الْحَسَنَاتِ کُلِّهَا.» (رواه ابن ماجه)؛ پیامبر فرمود: معتکف خود را از گناهان بند می‌کند و آن‌قدر نیکی برایش نوشته می‌شود بسان کسی که تمام نیکی‌ها را انجام داده است.

معتکف عملاً نشان می‌دهد که دست از شهوات دنیا و لهویات آن کشیده است و به طور کامل به عبادت، نماز با جماعت، صف اول، تکبیر تحریمه و … مشغول است و دعای ملائکه را شامل حال خود می‌کند؛ چون در حدیث آمده است که: «هر کس در مسجد منتظر نماز بماند، ملایکه برای او آمرزش می‌خواهند.

 مستحبات اعتکاف

معتکف باید فرصت را غنیمت بداند و انواع عبادات را انجام دهد؛ از قبیل تلاوت قرآن، خواندن نماز نفلی، ذکر، درود، دعوت و تبلیغ و مطالعه کتاب و سایر فعالیات دینی.

 مفسدات و ممنوعات اعتکاف

۱- عمل جنسی چه در شب یا روز، قصدا یا سهواً، در مسجد یا بیرون از آن اعتكاف را فاسد مي‌كند؛
۲- هر چه روزه را فاسد می‌کند، اعتکاف را باطل می‌کند؛
۳- خروج از مسجد بدون ضرورت اعتكاف را خراب مي‌كند.

معتکف برای ضرورت قضای حاجت، وضو و غسل واجب می‌تواند از مسجد بیرون بشود. هم‌چنین اگر کسی نیست که برایش غذا بیاورد، خود می‌تواند برای غذا به منزل برود.

در تمام این موارد معتکف نباید بیش از نیاز بیرون مسجد بماند.
اگر معتکف خدای نکرده، سیگاری است، زمان ضرورت‌های بالا (هنگامی که برای قضای حاجت می‌رود) سیگار بکشد و پس از ازاله‌ی بوی آن به مسجد بیاید.

عَنْ عَائِشَةَ أَنَّهَا قَالَت: «السُّنَّةُ عَلَىٰ الْمُعْتَکِفِ أَنْ لاَ یَعُودَ مَرِیضًا وَلاَ یَشْهَدَ جَنَازَهً وَلاَ یَمَسَّ امْرَأَهً وَلاَ یُبَاشِرَهَا وَلاَ یَخْرُجَ لِحَاجَةٍ إِلاَّ لِمَا لاَ بُدَّ مِنْهُ وَلاَ اعْتِکَافَ إِلاَّ بِصَوْمٍ وَلاَ اعْتِکَافَ إِلاَّ فِی مَسْجِدٍ جَامِعٍ.» (سنن أبو داود)؛
عایشه رضی الله عنها می‌گوید: سنت بر معتکف این است که به عیادت بیمار نرود و در نماز جنازه حاضر نشود و با زن ملاعبه نکند و هم‌بستر نشود و برای هیچ کاری از مسجد بیرون نرود جز اموری که چاره‌ای از آن نیست و اعتکاف باید همراه با روزه باشد و مسجدی که در آن نماز جماعت خوانده می‌شود.

✅ قضای اعتکاف در صورت ابطال

اگر کسی اعتکاف را شکست، نزد امام ابوحنیفه فقط قضای همان روز را به جای آورد، شاگرد رشید ایشان امام ابویوسف می‌گوید: باید تمام ده روز را قضا کند و احتیاط همین است.

✍🏻 عبدالحكيم سيدزاده