سنت آنلاین

یکی از عوامل مهمِ محبت و دوستی شناخت و آشنایی با همدیگر است. خدای مهربان به بندگانش لطف کرده و استعداد شناخت را در وجودشان نهاده است‌. او تعالی بندگانش را روی کرهٔ خاکی ناشناخته نیافریده است، بلکه آن‌ها را به‌صورت زن و مرد در قالب قوم و قبیله قرار داده تا از این طریق همدیگر را بهتر بشناسند. خالق هستی در کلام بی‌بدیلش به همین نکته اشاره می‌کند: ﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُم مِّن ذَكَرٍ وَأُنثَىٰ وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا ۚ إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ﴾ [حجرات: ۱۳]؛ «ای مردم! ما همهٔ شما را نخست از مرد و زنی آفریدیم، وانگاه شعبه‌های بسیار و فرق مختلف گردانیدیم تا یکدیگر را بشناسید، همانا بزرگوار و با افتخارترین شما نزد خدا باتقواترین شمایند، همانا خدا کاملاً دانا و آگاه است.»
خداوند بندگانش را از یک پدر و مادر آفرید تا پی ببرند که پدران و اجدادشان، به‌تنهایی مایۀ فخر و نجات نیستند، بلکه به این نکته پی ببرند که همهٔ ما فرزندان حضرت آدم علیه السلام هستیم و آدم از خاک آفریده ‌شده است و خدای بخشنده ما را به قبایل و ملت‌های مختلف و متعدد درآورد تا همدیگر را بشناسیم و با الفت و محبت زندگی را سر کنیم و از اختلاف و دو دستگی بپرهیزیم و با همکار همدیگر باشیم و از یاری‌رسانی به هم دریغ نکنیم.
پیامبر مهربانی‌ها صلی الله علیه وسلم نیز پیروانش را به الفت و محبت دعوت می‌دهد و از کینه و حسادت برحذر می‌دارد: «لَا تَبَاغَضُوا، وَلَا تَحَاسَدُوا، وَلَا تَدَابَرُوا، وَكُونُوا عِبَادَ اللَّهِ إِخْوَانًا، وَلَا يَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ يَهْجُرَ أَخَاهُ فَوْقَ ثَلاَثَةِ أَيَّامٍ»؛ ای مسلمانان! با یکدیگر بغض و حسد نورزید و به همدیگر پشت نکنید و چون بندگان خدا برادرِ همدیگر باشید و برای مسلمان جایز نیست که بیش از سه روز از برادرش قهر باشد. (بخاری: ٦۰٦٥)
اگر مسلمانان نگاهی تیز و عمیق به آینهٔ روشن دین اسلام داشته باشند، چیزی جز عطوفت، مهربانی و دلسوزی نخواهند دید. رمز پیروزی مسلمانان صدر اسلام و همۀ ملت‌های آزاد، اتحاد و همبستگی بوده است. اتحاد اقوام و ملت‌های متمدن، ریشه در محبت و از خود ‌گذشتگی دارد. انسان‌ها بسان بازو برای همدیگر هستند، اما در مقابلِ زنجیرۀ ناگسستنی الفت، محبت و اتحاد مسلمانان، زنجیرۀ منحوسِ دیگری وجود دارد؛ زنجیره‌ای که نام تعصب خشک و بی‌جای قومی و قبیله‌ای را به خود گرفته است. موضوعی که سبب خشکاندن ریشۀ انسان‌های آزاد خواهد‌ شد. پدیدۀ شومی که حتی برای اقوام متحد و منسجم کمر‌شکن خواهد بود. پیامبر اسلام صلی الله علیه وسلم، در حدیثی به‌شدت تمام تعصبات خشک قومی را نکوهش کرده و فرمودند: «لَيْسَ مِنَّا مَنْ دَعَا إِلَىٰ عَصَبِيَّةٍ، وَلَيْسَ مِنَّا مَنْ قَاتَلَ عَلَىٰ عَصَبِيَّةٍ، وَلَيْسَ مِنَّا مَنْ مَاتَ عَلَىٰ عَصَبِيَّةٍ»؛ کسی که به تعصب دعوت دهد و یا برای تعصب بجنگد و به‌خاطر تعصب بمیرد و کشته شود از ما نیست. (سنن ابوداود: ٥۱۲۱)
تعصب قومی و قبیله‌ای چنان زشت و بد است که در قاموس مهربانی انسانیت هیچ جایگاهی ندارد. زشتی و نامیمونی تعصب، قابل‌تصور نیست؛ زیرا فرد متعصب چشم از حقایق و آموزه‌های ناب دین‌ اسلام فرومی‌بندد و کارش به‌جایی می‌رسد که با خون‌آشامیِ تمام، از جان‌کَندن همنوع خودش لذت می‌برد و از بیوه شدن زن و یتیم شدن فرزندان او هیچ باکی ندارد. چه بسا گاهی تعصب به خود رنگ مذهبی می‌گیرد و به زیرساخت‌های جوامع نوین ضربه می‌زند. برای انسان‌های متعصب هیچ نماد و منشورِ اخلاقی قابل احترام نیست. ازاین‌رو می‌طلبد تا آگاهان جامعه سر‌چشمه تعصبات قومی، زبانی و مذهبی را ریشه‌یابی کنند و در این راستا از هیچ تلاش و کوششی دریغ نکنند و برای ساختن جامعه‌ای نوین و پویا که پایه‌هایش بر آموزه‌های اخلاقی دین اسلام استوار باشد، گام‌های مثبتی بردارند تا دیگر شاهد فجایع جبران‌ناپذیر جنگ‌های قومی، زبانی و مذهبی نباشیم، بلکه برای هم قوت قلب و بسانِ بازوی توانمند باشیم و همانند درخت بید با وزیدن هر بادی نلرزیم.

نویسنده: عبدالحکیم نافع