حکیم‌الامت مولانا اشرف‌علی تهانوی رحمه‌الله فرمود:
«رباخواری سبب افزایش بخل و خساست می‌شود؛ زیرا سبب اصلی رباخواری، خود بخل است. هراندازه بهره بگیرد، همان‌اندازه بخالت و خساستش بیشتر می‌شود تا جایی که دلش نمی‌خواهد برای خودش خرج کند».
(انفاس عیسی، ۱۹۱)
بزرگترین سبب پیداش بخل‌ورزی و خِسَّت نفس، رباخواری است؛ زیرا بخل به این معنی است که دست به هیچ‌کاری نزن و بدون ترس و واهمه‌ای پول جمع کن. این عادت بخیل است.
در طول تاریخ، ملت‌های رباخوار، بخیل‌ترین ملت‌ها بوده‌اند. یهودیها رباخوارترین مردمِ جهان هستند. الله‌تعالی این خصلت یهود را در قرآن این‌گونه توصیف می‌کند: ﴿وَأخْذِهِمُ الرِّبا وَقَدْ نُهُوْا عَنْهُ﴾(نسا: ۱۶۱)؛ به سبب رباگرفتن‌شان با آن‌که از آن نهی شده بودند[طیبات را بر آنان حرام کردیم].
امروز نیز همۀ ساز‌وکارهای ربوی دست یهودیهاست. حکایت بخل‌ورزی آنان شهرۀ آفاق است. دومین قومِ رباخوار در جهان، هندوها هستند…
برای حفاظت از این بیماری تنها یک راه وجود دارد و آن این است که آدمی خودش را تابعِ شریعت قرار دهد و بکوشد تا نهال قناعت را در دلش بکارد و آن را تنومند و بارور نماید، و از الله‌تعالی به نیایش بخواهد که:
ای الله! هراندازه مالِ دنیا از راه حلال و جایز به من عطا کنی، برایم نعمت است، و من از نعمت‌هایت بی‌نیاز نیستم. سپس این دعا را رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم خواسته، از الله‌تعالی بخواهد:
«اللهُمَّ قَنِّعْنِی بِما رَزَقْتَنِی وَبارِکْ لِی فِیْهِ وَاخْلُفْ عَلَی کُلِّ غائِبَةٍ لِیْ مِنْکَ بِخَیْرٍ»؛ ای الله! مرا به آن‌چه روزیَم عنایت کرده‌ای قانع ساز و در آن برکت عطا فرما و در عوض هر آن‌چه ندارم بهترین‌های آستانت را برایم جایگزین کن.
بر واژه‌واژه‌ای که از زبان رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم گفته شده آدمی فدا بشود. آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم در بخش نخست این دعا از الله‌تعالی قناعت و برکت طلبید. وقتی الله‌تعالی در سرمایۀ اندک برکت عطا می‌کند، سود و منفعتش از میلیون‌ها و میلیاردها تومان بیشتر می‌شود. و اگر رزقی که الله‌تعالی عطا کرده فاقد برکت باشد، هیچ فایده‌ای از آن عاید آدمی نمی‌شود. در بخش دوم از الله‌تعالی خواست تا در عوض هر آن‌چه ندارد، از بهترین‌های آستانش به او عنایت فرماید. یعنی من هرچه فکر کنم تا تشخیص دهم چه چیزی برایم خوب است و چه چیزی بد، بازهم ذهنِ محدودم برای رسیدن به حقایق کافی نیست. ازهمین‌رو، ای الله، خودم را به تو می‌سپارم. ای الله، در عوض هر آن‌چه ندارم بهترین‌های آستانت را برایم جایگزین کن.
به این نکته نیز توجه کنیم که پس‌از قناعت‌خواستن از الله‌تعالی تلاش برای افزایش سرمایه از راه حلال، منافیِ قناعت نیست. دلیلش این است که رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم امتش را به تجارت سالم و حلال تشویق کرده است؛ اگر افزایش درآمد از راه حلال، خلاف قناعت می‌بود، برای تجارت حلال تشویق نمی‌فرمود. بنابراین، درآمدزایی از راه حلال جایز است.
نویسنده: شیخ‌الاسلام مولانا مفتی محمدتقی عثمانی حفظه‌الله، مجالس اصلاح‌وخودسازی ج۵، مجلس ۷۰.
مترجم: ولی‌الله رفیعی
- منبع خبر : کانال تلگرامی مترجم