۱. بهره‌گیری از وقت:
شما با خداوند معامله کرده‌اید و اکنون در بهترین و شیرین‌ترین دوره عمر خود به سر می‌برید.
علمای سلف نیز از همین کتاب‌ها و همین زمان‌ها بهره گرفتند و شخصیت‌هایی چون علامه ندوی، شیخ‌الهند و دیگران تربیت شدند.
این مرحله‌ی تعلیم، شیرین‌ترین مرحله زندگی است. بنابراین، از زندگی علمی خود لذت ببرید و عجله نکنید که زودتر تمام شود. ما ایرانی‌ها در سفر نیز شتاب‌زده‌ایم؛ همیشه می‌خواهیم زودتر بازگردیم و از مسیر لذت نمی‌بریم. در کودکی آرزوی بزرگی داریم، در بزرگ‌سالی باز هم چشم به آینده دوخته‌ایم؛ در حالی‌که باید قدر لحظه فعلی را بدانیم.
۲. وظایف مفتی:
امروز با طوفانی از ایسم‌ها مواجه‌ایم. در گذشته نامشان معتزله، مجسمه یا دهریه بود، اکنون به نام‌هایی چون اومانیسم، فمینیسم و امثال آن ظاهر شده‌اند. محتوای باطل یکی‌ست، تنها نام‌ها تغییر کرده‌اند.
مفتی نباید در قالب‌های کلیشه‌ای محدود بماند. روزی فردی که منکر وجود خدا بود را به دارالافتایی بردند. ملایی با چوب تهدیدش کرد و گفت: در قرآن و کتاب‌ها آمده که خدا را باید قبول داشت. آن فرد پاسخ داد: من اصلاً خدا را قبول ندارم، پس چگونه به سخن قرآن یا کتاب‌های دینی پایبند باشم؟ نتیجه آنکه: باید به نیاز جامعه توجه کرد.
در دارالافتاء نباید فقط به “لا يجوز” و “حرام است” اکتفا شود. جامعه تنها با تحریم‌ها اصلاح نمی‌شود، بلکه باید جایگزین‌های مشروع معرفی کرد. چنان‌که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم در پاسخ به شادی در مهرجان عصر جاهلیت، به‌جای اکتفا به صرف تحریم، فرمودند: «خداوند برای شما دو روز بهتر قرار داده است: عید فطر و عید قربان».
فقه اسلامی ما به‌ویژه در باب بیوع، فقهی پویاست. تنها در چند مورد “لا يجوز” دارد، از جمله ربا و معاملاتی که به منازعه و دشمنی بینجامد، چرا که موجب زیان قشر ضعیف جامعه می‌شود. ما کاری کرده‌ایم که تصور عمومی از دارالافتاء فقط “لا يجوز” است، در حالی‌که بیشتر معاملات در اسلام جایز هستند.
وظیفه مفتی با یک “لا يجوز” تمام نمی‌شود. اگر مردم از مسائل جدید اطلاعی ندارند، ما باید برای آنان موضوع ایجاد کنیم.در پایان‌نامه‌ها به‌جای پرداختن به موضوعات تکراری مانند مسح جوراب، حکم تیمم و طواف، به عرصه‌های نو بپردازید: فقه سیاسی، فقه خانواده، فقه جهاد، فقه خلافت اسلامی، نظام حکمرانی اسلام و دیگر مسائل روز. پایان‌نامه‌هایی نوین تدوین کنید و نشان دهید که سیاست موفق، سیاست اسلامی است.
مفتی نباید منتظر چهار سؤال فقهی بماند. بلکه با ایجاد اثری مانند «المجله و فتاوای عالمگیریه» و تولید مصادیق، به نیازهای زمان پاسخ دهید. افق دید خود را وسیع‌تر کنید.
۳. توصیه‌ها:
مفتی باید چهارچوب‌هایی برای حوزه‌های مختلف طراحی کند؛ مانند ورزش؛ مشخص شود که ورزش مشروع چیست، اهداف آن کدام است و محرمات آن چیست. سپس این الگوها به افرادی که با جامعه ارتباط دارند ارائه شود تا در جامعه پیاده‌سازی گردد.
برخی گمان می‌کنند فقه اسلامی یا سیاست اسلامی ناکارآمد است. حال آنکه همین فقه حنفی در زمان عثمانی منبع حکومت بود و تبدیل به “المجله” شد، و در هند نیز فتاوای عالمگیریه از آن برآمد.
شما امید آینده‌اید. پس مانند امام غزالی، ابزار روز را بیاموزید و با همان ابزار در میدان حاضر شوید. او فلسفه و منطق آموخت تا با همان ابزار به مقابله با آن‌ها برخیزد. ابزار دعوت متغیر است، اما مسیر یکی‌ست.
بدانید باطل در آغاز غوغا دارد، «کصیّبٍ من السماء»، اما سرانجام آن زوال است، «ذهب الله بنورهم». خداوند نورشان را می‌برد و نابود می‌سازد.