سنت آنلاین

معاون مؤلف تفسیر «جواهرالقرآن» و مرید خاص شیخ‌الموحّدین مولانا حسین‌علی رحمه‌الله و سخنگوی پیشین جمعیت اشاعةالتوحیدوالسنة مولانا سید احمدحسین سجاد بخاری رحمه‌الله در سال ۱۹۲۹م در «کوت‌خوشحال» بخش حافظ‌آباد (پنجاب) دیده به جهان گشود.
مولانا سجاد بخاری ملقب به «رئیس‌التحریر» پس از تحصیل در مدارس دولتی تا مقطع ابتدایی، شوق آموزش دینی، ایشان را به مدرسه‌ی روستای همجوار محل سکونتش کشاند؛ ایشان کتاب‌های فارسی ابتدایی و صرف و نحو را در همان مدرسه فراگرفت. همچنین در مدارس اشاعت‌العلوم فیصل‌آباد، مظاهرالعلوم سهارنپور و جامعه عباسیه بهاولپور مشغول کسب علوم دینی شد. سپس در مدرسه حسینیه “اَنّهی” واقع در گجرات نزد استادالعلماء مولانا ولی‌الله کتب حدیث و علوم عقلی و نقلی را فراگرفت. سپس برای فراگیری ترجمه و تفسیر قرآن نزد مولانا حسین‌علی رحمه‌الله در «وان بچران» شهرستان میانوالی رفت؛ اما در آن ایام مولانا حسین‌علی در بستر بیماری بود (و به سبب همان بیماری وفات کرد)، به‌همین خاطر فقط شرف بیعت با ایشان را حاصل نمود.
مولانا سید احمدحسین سجاد برای سال پایانی و دوره حدیث در دارالعلوم دیوبند ثبت‌نام کرد و نزد مولانا سید فخرالدین رحمه‌الله صحیح‌ بخاری را خواند. یک سال در لکهنو نزد مولانا عبدالشکور لکهنوی رحمه‌الله بعضی از کتب مذاهب دیگر را خواند. از اساتید برجسته‌ی ایشان می‌توان مولانا ولی‌الله، مولانا حبیب‌الرحمن کیرانوی، مولانا محمدمسلم عثمانی دیوبندی، مولانا عبدالرحمن امروهی، مولانا عبدالشکور دیوبندی، مولانا سید فخرالدین، مولانا اعزازعلی، قاری محمدطیب، مولانا عبداللطیف (معاون آموزشی مدرسه سهارنپور)، مولانا عبدالحق و مولانا عبدالشکور لکهنوی رحمهم‌الله را نام برد. در دوران اقامت در دیوبند از مولانا سید اصغرحسین دیوبندی، مولانا عبیدالله سندهی، مولانا سید حسین‌احمد مدنی و علامه شبیراحمد عثمانی رحمهم‌الله نیز بهره برد و کسب علم نمود. ایشان چندین سال در محضر شیخ‌القرآن مولانا غلام‌الله خان رحمه‌الله علوم تفسیر را فرا گرفت.
مولانا بخاری زندگی علمی را با تدریس در مدرسه محمدیه قلعه دیدارسِنگ آغاز نمود. ایشان همچنین در مدرسه اشاعت‌القرآن گجرات و مدرسه انوارالعلوم گوجرانواله به تدریس علوم دینی پرداخت. مولانا سید احمدحسین با تلاش و پشتکار والای خود توانست زبان انگلیسی را فرابگیرد و به عنوان معلم زبان انگلیسی در مدارس دولتی استخدام شود.
ایده تأسیس جمعیت اشاعةالتوحیدوالسنة به عنوان سازمانی سراسری برای اولین بار توسط مولانا سید احمدحسین بخاری مطرح شد. با سعی و تلاش علمای گوجرانواله، مخصوصاً مولانا قاضی نورمحمد و مولانا مفتی عبدالواحد رحمهم‌الله در اکتوبر ۱۹۵۷م «جمعیت اشاعةالتوحیدوالسنة پاکستان» تأسیس شد و مولانا سید احمدحسین از بدو تأسیس آن به عنوان دبیر ارشد جمعیت برگزیده شد و تا آخر عمر خویش در همین منصب خدمت کرد. همچنین ایشان از سال ۱۹۶۹ تا ۱۹۹۲ میلادی مدیر ماهنامه «تعلیم‌القرآن» راولپندی بود.
مولانا غلام‌الله خان قصد تشریح و تسهیل «بلغة الحیران» را داشت که مولانا سجاد بخاری را برای این کار انتخاب کرد. بدون شک این بزرگترین اقدام ماندگار ایشان بود که با راهنمایی‌های مولانا غلام‌الله خان در مدت پانزده سال با مجاهده و تلاش فراوان توانست فکر و فهم قرآنی مولانا حسین‌علی رحمه‌الله و علوم و معارف قرآنی را در قالب «جواهرالقرآن» ترتیب بدهد. ایشان عالِمی وسیع‌المطالعه بود؛ مطالعه کتب عربی، فارسی، انگلیسی و اردو مشغله خاص ایشان بود.
زبان گویای اشاعةالتوحید علاوه بر تفسیر جواهرالقرآن، با استفاده از نکات بیان‌شده توسط مولانا غلام‌الله خان در مورد مسئله علم غیب، کتابی به نام “جواهر التوحید” ترتیب و جمع‌آوری نمود. در جواب اعتراضات به تفسیر جواهرالقرآن، کتاب «إقامة البرهان» را تألیف نمود. إرشاد الأصاغر؛ البیان المسافر؛ إرشاد السائل؛ بنات النبي صلی‌الله‌علیه‌وسلم از دیگر آثار علمی ایشان هستند که عمدتا مربوط به مسائل علمی و کلامی هستند. علاوه بر این تصانیف، ایشان کتاب مسائل اربعین مولانا شاه‌ محمداسحاق دهلوی را به نام «خصائل المسلمین» و کتاب تاریخ اصفهان را به اردو ترجمه نمود. چاپ و انتشار ده‌ها مقاله و یادداشت علمی و سیاسی در ماهنامه تعلیم‌القرآن از دیگر خدمات علمی و فرهنگی مولانا سید احمدحسین بخاری رحمه‌الله است. ایشان به عنوان سردبیر ماهنامه تعلیم‌القرآن، سرمقاله، مقالات و نقد و نظرهای فراوانی تحریر نمود. ایشان جانشین مولانا حسین‌علی رحمه‌الله و مرجع شاگران و مریدان ایشان در علوم قرآنی بود و فکر و نظریه پیر و مرشد خویش را به نحو احسن بیان نمود.

مولانا سید سجاد بخاری رحمه‌الله روحیه‌ای مستقل داشت؛ در مسائل علمی به‌جای تقلید محض، از هوش و درایت خویش استفاده می‌کرد و موضع خود را بیان می‌داشت، اما لج‌باز نبود و پذیرفتن حق را توهین نمی‌پنداشت و هیچ مطلب و موضوعی را شخصی نمی‌کرد. تفاوتی بین علمای دیوبند قائل نبود و همیشه برای اتحاد بین علما تلاش می‌کرد. علمی که خداوند به ایشان عطا فرموده بود را برای اصلاح به‌کار می‌بُرد و دید وسیعی داشت. ایشان با قلم رسای خود در ترویج فکر و منهج مولانا حسین‌علی رحمه‌الله خدمات شایسته‌ای انجام داد. در محافل علمی سخنان و افکار ایشان مورد توجه قرار می‌گرفت.
مولانا سید سجاد بخاری رحمه‌الله حدود ۲۵ سال خطیب مسجد جامع لال‌خان گوجرانواله و استاد حدیث مدرسه محمدیه قلعه دیدارسِنگ بود. پس از وفات شیخ‌القرآن مولانا غلام‌الله خان، بر مسند ایشان تکیه زده و به تشنگان علوم قرآنی تفسیر درس می‌داد.
مولانا سید احمدحسین سجاد بخاری سرانجام در سال ۱۹۹۲ م داعی حق را لبیک گفته و در بیمارستانی در لاهور دیده از جهان فروبست. نماز جنازه ایشان را مولانا قاضی عصمت‌الله امامت کرد و در حافظآباد به خاک سپرده شد. اللهم اغفرله وارحمه/سنی آنلاین

نویسنده: مولانا حبیب‌الله مختار (چمنستان اشاعت‌التوحیدوالسنة، ص ۱۰۷-۱۱۱)
 برگردان به فارسی: عبدالحلیم شه‌بخش