اخیراً یکی از چهره‌های فعال و بلاگرهای بلوچ در فضای مجازی، اظهار نظری منتشر کرده که بر اساس آن توصیه شده «به‌جای ساخت مسجد و مدارس دینی، پارک و سالن‌های ورزشی احداث شود». این فرد برای تأیید نظر خود به کلیپی از شیخ محمدصالح پردل (حفظه‌الله) استناد کرده که در آن گفته می‌شود: «ساخت سالن ورزشی نیز می‌تواند ثواب بسیاری داشته باشد و اگر نیت خیر در آن باشد، کم از ساخت مسجد نیست».
اما حقیقت آن است که این برداشت از سخنان شیخ پردل نه‌تنها نادرست، بلکه تحریف معنا و هدف فرمایشات ایشان است. شیخ در مقام تبیین جایگاه امکانات رفاهی در کنار مراکز دینی سخن گفته‌اند، نه در مقام مقایسه یا جایگزینی این دو با یکدیگر. ساخت مسجد و ساخت پارک، دو امر قابل جمع‌اند، نه در تقابل. قرار دادن آن‌ها در برابر یکدیگر، تقلیل دین به ابعاد مادی و بی‌توجهی به اولویت‌های شرعی و تاریخی در تمدن اسلامی است.
جایگاه مسجد در سنت اسلامی
در سنت نبوی، مسجد نه‌تنها محل عبادت که مرکز تمام فعالیت‌های اجتماعی، سیاسی، تربیتی و قضایی بوده است. پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم پس از ورود به مدینه، نخستین اقدام‌شان بنای مسجد قبا و سپس مسجدالنبی بود. در هیچ منبعی نمی‌خوانیم که ایشان ابتدا به تأسیس بازار، پارک یا فضای تفریحی اهتمام ورزیده باشند، با آنکه این‌ها نیز در جای خود ضروری و مفیدند.
امام ابن تیمیه رحمه‌الله در فتاوای خود می‌نویسد:
«فَإِنَّ الْمَسْجِدَ هُوَ أَفْضَلُ الْبِقَاعِ، وَفِیهِ تَنْزِلُ الرَّحْمَةُ، وَفِیهِ یَجْتَمِعُ الْمُسْلِمُونَ»
«همانا مسجد شریف‌ترین مکان‌هاست؛ جایی که رحمت الهی نازل می‌شود و مسلمانان در آن گرد می‌آیند.»
(مجموع الفتاوى: ۲۳/۲۹۵)
مقایسه نادرست
مقایسه بین مسجد و سالن ورزشی، اساساً مقایسه‌ای نادرست است. هر دو در جای خود می‌توانند مفید باشند؛ اما یکی رکن اساسی دین و جامعه اسلامی است، و دیگری نیاز جنبی و تکمیلی. اسلام به سلامت جسم اهمیت داده، اما هیچ‌گاه سلامت جسم را جایگزین سلامت روح و ایمان نکرده است.
اتهام ناروا به علما
ادعای دیگر این فرد مبنی بر اینکه «علما عمداً اجازه نمی‌دهند ساخت‌وساز مدارس و مساجد کامل شود تا بتوانند از مردم پول بگیرند»، اتهامی سنگین، بی‌اساس و مصداق آشکار تهمت و افتراء است. بر اساس قاعده‌ی اصولی «البینة علی المدعی»، هر ادعایی نیازمند دلیل است. اگر چنین اتهامی زده می‌شود، باید با سند مشخص شود کدام عالم، چه زمانی، در کجا چنین عملی انجام داده است.
این‌گونه سخنان نه تنها موجب بدبینی عمومی به علما و مراکز دینی می‌شود، بلکه اعتماد عمومی به کارهای خیریه و دینی را نیز تخریب می‌کند؛ امری که پیامدهای خطرناک اجتماعی دارد.
واقعیت مشکلات ساخت و ساز
ساخت و توسعه‌ی مدارس دینی و مساجد، با هزاران مشکل مواجه است؛ از جمله گرانی مصالح ساختمانی، عدم وجود بودجه ثابت، نبود حمایت دولتی، افزایش نرخ خدمات و تورم. در بسیاری از مناطق، این مراکز تنها با کمک‌های اندک اما مخلصانه‌ی مردم محروم اداره می‌شوند.
برخی پروژه‌ها به‌دلیل نداشتن پشتوانه مالی ثابت، سال‌ها طول می‌کشد. این نه به‌خاطر سوء‌نیت، بلکه به‌دلیل دشواری‌های مالی و اقتصادی است. حتی در پروژه‌های دولتی با بودجه‌های میلیاردی نیز شاهد تأخیر هستیم؛ پس چگونه انتظار داریم یک مسجد یا مدرسه دینی که صرفاً بر پایه‌ی کمک مردمی بنا می‌شود، فوراً تکمیل شود؟
لزوم توبه و عذرخواهی
نقد محترمانه با هدف اصلاح، یک عمل دینی و عقلانی است. اما توهین، تهمت و تخریب، نه‌تنها موجب اصلاح نمی‌شود بلکه فتنه و تفرقه می‌آفریند. بر گوینده‌ی چنین سخنانی واجب است از گفتار خود توبه کرده، از علما و مردم عذرخواهی نماید.
نتیجه‌گیری
جامعه‌ی ما به هر دو نیاز دارد: هم مسجد و هم پارک. اما جایگاه این دو یکسان نیست. مسجد پایگاه هدایت، تربیت، عبادت و ایمان است؛ و پارک، وسیله‌ای برای نشاط و سلامت. هرگاه این دو مکمل هم باشند، جامعه سالم می‌ماند. ولی جایگزاری یکی به‌جای دیگری، نه تنها منطقی نیست، بلکه ضربه‌ای به فرهنگ و هویت دینی ماست.
عبدالحمید دهواری