علما در طول تاریخ در تطبیق احکام اسلامی بر حوادث و رخدادها مزاج‌های متفاوتی داشته‌اند؛ برخی آسان‌گیر و برخی مزاج‌شان احتیاط فوق العاده است؛ به طور مثال در سنن ترمذی آمده است: «دو نفر از اصحاب پیامبر صلی الله علیه وسلم بودند یکی زود افطار می‌کرد و زود نماز می‌خواند و دیگری احتیاط می‌کرد و […]
علما در طول تاریخ در تطبیق احکام اسلامی بر حوادث و رخدادها مزاج‌های متفاوتی داشته‌اند؛ برخی آسان‌گیر و برخی مزاج‌شان احتیاط فوق العاده است؛
به طور مثال در سنن ترمذی آمده است: «دو نفر از اصحاب پیامبر صلی الله علیه وسلم بودند یکی زود افطار می‌کرد و زود نماز می‌خواند و دیگری احتیاط می‌کرد و با تأخیر افطار و نماز می‌کرد.»
این اختلاف مزاج است؛
مثال دیگر در اختلاف مزاج:
در سیرهٔ مولانا اشرف‌علی تهانوی آمده است که در شب رمضان مهمان مولانا محمد یحیی پدر شیخ‌الحدیث مولانا محمد زکریا بود، مولانا یحیی از مولانا اشرف‌علی پرسید: حضرت! شما کی افطار می‌کنید؟ مولانا پرسید: من چند دقیقه بعد از غروب افطار می‌کنم. مولانا یحیی فرمود: من به محض غروب افطار می‌کنم. بعد فرمود: جای نزاع نیست؛ هر کس بر مزاج خود عمل کند.
بعد در موقع سحر مولانا یحیى از ایشان پرسید: حضرت! شما کی بس می‌کنید؟ مولانا تهانوی فرمود: من چند دقیقه قبل از فجر صادق بس می‌کنم. مولانا یحیی فرمود: من تا آخر وقت سحری می‌خورم.
مثال دیگری از علمای بلوچستان؛
حضرت مولانا سید عبدالواحد سیدزاه بنیانگزار عین العلوم گشت سراوان در اقامهٔ نماز جمعه و شروط آن آسان‌گیر بود، اما حضرت شیخ‌الحدیث مولانا محمد یوسف حسین‌پور و مفتی خالد دهواری بنابر مزاج احتیاطی و تطبیق شرایط بر روستاهای بزرگ خیلی جنبهٔ احتیاط را در نظر می‌گرفتند.
الآن در مسألهٔ عید هم حضرت شیخ‌الإسلام مولانا عبدالحمید حفظه الله و بسیاری از علمای استان با توجه به شهادت شهود مختلف از مناطق مختلف هر چند که از نظر علمی رؤیت ممکن نبوده است، مزاج احتياطى آنها ایشان را اقناع کرده که روز جمعه را عید اعلام کنند و حضرت شیخ‌الحدیث مولانا عبدالرحمن چابهاری جامع العلوم و الفنون و به اعتبار مجموع بزرگترین شخصيت علمي بلوچستان بنا بر سابقهٔ مزاج احتیاطی مضاعف و با توجه به اینکه رؤیت از نظر علمی ممکن نبوده و با در نظرداشت به اینکه بسیاری از کارشناسان جهان اسلام رؤیت سعودی را قابل اعتبار نمی‌دانند و نزدشان رؤیت عامه و جم غفیر ملاک است، از این جهت نسبت به عيد در روز جمعه تشفى نشدند و روز شنبه را عید اعلام کردند.
ضمناً دربارهٔ غروب پنجشنبه ۲۹ رمضان ١٤٤٤ این نکته قابل ذکر است که آیا مطلع صاف بوده یا نه؟ در صورت صاف نبودن مطلع، رؤیت افراد کم کفایت می‌کند، اما در غیر این صورت، باید رؤیت عامه ملاک باشد. باز در این صورت آیا رويت افراد یک محله آن را ببینند كافى است یا بايد هر مسجد از كلان شهرها مستقلا رويت كند؟ يا رويت شهرهای هم‌مطلع كافى است؟ و آيا جمع بندى شهادت ها به صورت تلفنى كافى است يا خير؟
مزاج علما در این‌باره متفاوت است.
بنابراین تمام اختلاف در همین حد است و بس، اختلاف اختلاف قدرت و جایگاه و اغراض سياسى نیست.
متأسفانه برخی دشمن دانا و دوست نادان از این مسأله سوءاستفاده کرده و بهتان هاى ناروا نسبت داده اند، حالانکه این دو بزرگوار به منزلهٔ دو برادر و شیر و شکر هستند و هميشه در مجالس عمومى براى يگديگر دعاى خير مي كنند.
اختلاف اختلاف قدرت نیست؛ زيرا علما هیچ سهمی در قدرت و حكومت ندارند.
برخی از روی نادانی این اختلاف را مربوط به فرقهٔ حیاتی و مماتی می‌دانند، باید گفت که فرقه حیاتی و مماتی مربوط به پاکستان و پنجابی‌هاست و ربطی به اهل سنت ایران ندارد، الحمد لله اینجا با بينش و نگاه بلندى كه علماء دارند فرقه بندى بر اساس اين مسائل حاشيه اى و جزئى را خلاف مزاج اسلامى مي دانند.
در پایان به عموم مردم به ویژه جوانان عزیز و تحصیل‌کردگان اعلام می‌شود که ظرفیت اسلام بسیار وسیع است که حتى اگر از روی خوش‌بینی و نیک‌نیتی خطای عمومی در تشخیص روز اول رمضان یا عید فطر و روز عرفه و عيد قربان صورت گیرد، امت مواخذه نمى شود.
به طور مثال بسیاری از اهل علم نوشته‌اند در سال نهم هجری که حضرت ابوبکر رضی الله عنه امیر حج بود، بنابر دستکاری عرب‌ها در جابه‌جایی ماه‌ها حج در میقات خاصش انجام نگرفت، اما با وجود آن معتبر قرار داده شد.
امید است که با این توضیح جوانان و مردم عزیز اطمینان قلبی حاصل کنند و از سردرگمی خلاص شوند و نسبت به علمای اعلام حسن ظن داشته باشند.
عبدالحکیم سیدزاده
- نویسنده : استاد عبدالحکیم سیدزاده